Urang Bahau

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Urang Kayan Bahau
Total populasi
sakita 1.070 jiwo
Kawasan jo populasi nan signifikan
Kabupaten Mahakam Ulu dan Kabupaten Kutai Barat, Kalimantan Timua, Indonesia
Bahaso
bahaso Dayak, bahaso Busang, bahaso Indonesia
Agamo
Kristen Katolik (mayoritas), Muslim, Kristen Protestan, kapicayoan asli
Kalompok etnis takaik
Urang Kenyah, Urang Kayan

Urang Kayan Bahau adolah salah ciek rumpun dari urang Dayak Kayan tapeknyo Kalimantan Timua nan barado di wilayah Kabupaten Kutai, Kacamaton Long Iram, Dusun Tering Lama. Panduduak Dusun Tering Lama, jo Dusun Tukul Dusun Tukul Dusun Long Daliq adolah Urang Dayak Bahau Saq. Kasadonyo adolah panduduak asli nan jumlahnyo maliputi 1.070 jiwo atau 325 kaluargo. Sacaro geografis Urang Dayak Bahau dapek diklasifikasikan malalui panyebaran urangnnyo, pola pakampuangannyo, jo mato pancaharian. [1]

Urang Dayak Bahau dibagi manjadi tigo sub-kalompok yaitu Bahau Mojog, Bahau Busang, jo Bahau Saq. Urang Dayak Bahau umumnyo tingga di tapian batang aia. Rumah-rumah bajajaran di sapanjang batang aia. Populasi Dayak Bahau taseba pulo di kawasan Kacamatan Muara Wahau, Kacamatan Busang di Kutai Timua jo subagian Kacamatan Tabang di Kutai Kartanegara. [2]

Mato pancarian[suntiang | suntiang sumber]

Masyarakaik Dayak Bahau mampunyoi mato pancaharian nan baragam diantaronyo adolah baladang jo sistem ladang bapindah nan bararti mereka indak hanyo mampunyoi ciek ladang sajo. Lalu mato pancaharian Urang Dayak Bahau nan kaduo adolah maramu babagai macam bahan-bahan nan barasa dari hutan, subagai contohnya adolah daun-daunan, dammar, kayu, rotan, buah-buahan.

Kamudian mato pancaharian nan salanjuiknyo adolah baburu binatang sarupo kandiak, kuro-kuro, karo, ruso, jo baruang. Mereka baburu jo manggunokan bantuan dari binatang anjiang untuak malacak kabaradoan binatang-binatang buruan jo sasudah itu mereka manggunokan parang atau tombak untuak manangkok binatang buruan itu. Salah ciek teknik baburu binatang dek Urang Dayak Bahau adolah jo caro manirukan suaro binatang tasabuik. Biasonyo, Urang Dayak Bahau malakukan paburuan basamo-samo atau dalam ciek kalompok.[1]

Bahaso[suntiang | suntiang sumber]

Pada umumnyo bahaso nan digunokan dek masyarakaik adolah bahaso Dayak. Bahaso iko mampunyoi banyak pasamoan ciek samo lainnyo. Bahaso iko tabagi lo ka dalam babarapo dialek nan kadang-kadang alah sangaik babeda jo payah dimangarati, tapi untuak bahaso panghubuang digunokan samacam bahaso/dialek induak. Urang Bahau manggunokan bahaso Busang subagai bahaso panghubuang saroman jo Urang Kenyah, bahaso iko juo mampunyoi banyak pasamoan jo bahaso Urang Dayak di Serawak.

Kamampuan babahaso Indonesia paro panduduak masih tabateh, kacuali bagi nan parnah manduduaki bangku sekolah. Tatapi akhir-akhir iko panggunoan bahaso Indonesia samakin malueh barkaik adonyo kasadaran untuak manyakolahkan anaknyo sarto adonyo hubuangan jo tampek panampuangan pakayuan nan tadakek, juo hubuangan jo paro pandatang (panggaleh) sarto maluehnyo pamakaian radio transistor mandorong maluehnyo pamakaian bahaso Indonesia di masyarakaik.[3]

Sistem kakarabaikan[suntiang | suntiang sumber]

Foto Urang Dayak Bahau sakita tahun 1898-1900.

Dalam kahidupan masyarakaik Urang Dayak, bantuak kakarabaikan nan mereka tarapkan dalam kahidupan kekaluargoannya adolah prinsip kakarabaikan bilateral yaitu mahituang hubuangan masyarakaik malalui laki-laki jo sabagian padusi pado masyarakaik Suku Dayak Bahau juo manarapkan sistem ambilineal jo manggolongkan harto punyo kaluargo.

Pado zaman dahulu kalompok kakarabaikan nan ditarapkan Urang Dayak Bahau adolah kalompok ambilineal. Namun, kini sistem Utrulokal alah ditarapkan pado kahidupan sahari-hari. Utrulokal marupokan adaik nan maagiah kabebasan kapado pasangan pangantin baru untuak tingga manatap di dakek kaluargo laki atau bini.[3]

Hubuangan sosial[suntiang | suntiang sumber]

Urang Dayak Bahau masih manarapkan gotong royong dalam kahidupan sahari-hari guno mangakrabkan antar sasamo masyarakaik. Dalam kahidupan masyarakaik Urang Dayak Bahau, gotong royong dilakukan hampia satiok acaro, subagai contoh pado saaik ka malaksanokan upacaro panikahan paro warga gotong royong untuak manolong nan ka manikah mampasiapkan tampek maupun barang-barang nan dibutuahkan. Bahkan saaik baburu mereka malakukan gotong royong, hasia nan mereka dapek ka dibagi samo rato per urangnyo.

Salain itu Urang Dayak Bahau mampunyoi pulo strata sosial, samo sarupo urang-urang banso lainnyo di saluruah Kapulauan Indonesia. Tadapek golongan Rajo, Bangsawan, kapalo suku di ciek pihak sadangkan di pihak lain tadapek golongan rakyaik biaso/ urang awam. Dalam kahidupan masyarakaik Urang Dayak Bahau tadapek babarapo lapisan-lapisan masyarakaik. Lapisan–lapisan masyarakaik nan tadapek di kalangan Urang Banso Dayak Bahau diantaronyo Hipui (kapalo suku), Penggawa (turunan bangsawan), Panyin (rakyaik biaso), Amin (rakyaik biaso nan paliang randah tingkekannyo di kampuang), Dipan (rakyaik biaso nan mangabdi pado bangsawan) jiko dalam jawa biasonyo disabuik abdi dalem, Halut (tawanan parang asa bangsawan dari kampuang nan dikalahkan), Hulun (budak tawanan parang suku nan khusus ditawan jo dibunuah pado wakatu maningganyo kapalo suku untuak mangiriangi arwah kapalo suku).[3]

Agamo jo sistem kapicayoan asli[suntiang | suntiang sumber]

Subagian gadang Urang Dayak Bahau mamaluak agamo Katolik Roma (92.5%) tarutamo nan tingga di wilayah Kabupaten Mahakam Ulu jo Kutai Barat, 6.5% mamaluak Protestan, tarutamo nan tingga di kawasan Kutai Kartanegara jo Kutai Timua. Sisonyo manganuik agamo Kaharingan jo Islam pulo. Dalam kahidupan sahari-hari banyak nan masih manggunoan unsua-unsua agamo Kaharingan. [2]

Kahidupan masyarakaik Dayak Bahau sabananyo masih dalam bayang-bayang nan tasalubuang dek kapicayoan-kapicayoan magis. Hal tasabuik tabukti dari parangai kahidupan masyarakaik Dayak Bahau nan sautuahnyo masih tagantuang dek kapicayoan-kapicayoan nan dipaliharo dek adaik. Sarupo diadokannyo upacaro adaik Hudoq dalam rangko palestarian budayo nan mampangaruahi tindakan masyarakaik panghayatnyo. Hal tasabuik manjalehkan bahso kahidupan masyarakaik Dayak Bahau masih barado pado tahap mistis, yaitu dalam artian parangai hiduik manusio nan masih marasokan kakuekan-kakuekan gaib di sakita lingkaran hiduiknyo.[4]

Adopun sagi-sagi nan pantiang dari kayakinan magis dalam kahidupan masyarakaik Dayak Bahau indak sakadar tantang kapicayoan nan indak ado kaitannyo antaro ciek jo nan lain, akan tatapi kasadonyo marupokan unsua-unsua nan saliang bakaikan dalam pandangan manganoi alam samesta sarto kayakinan dalam tindakan nan bakenaan jo sagala sasuatu nan adikodrati nan bahubuangan jo nilai-nilai kabudayaan. Dek karano itu, kapicayoan masyarakaik Dayak Bahau dapek digolongkan ka dalam dinamisme yaitu bahso masyarakaik iko masih picayo adony sasuatu kakuekan nan barasa dari roh-roh nenek moyang jo picayo pulo banyak dewa-dewa sarupo dewa aia, dewa langik jo sabagainyo nan malinduangi kahidupan manusio.[4]

Alaik musik[suntiang | suntiang sumber]

Alaik musik Sukan Kayo merupokan alaik musik khas nan dipunyoi dek masyarakaik Urang Dayak Bahau. Sukan kayo adolah alaik musik babantuak gong. Fungsi dari alaik musik sukan kayo iko surang adolah subagai panando bahso bangsawan atau kapalo suku alah maningga dunia. Namun, pado zaman dahulu alaik musik iko digunokan untuak subagai patando saaik mangayo yakni maambiak kapalo manusio saaik baparang.[1]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. a b c Handayani dan Setiawati (2015). "SUKU DAYAK BAHAU" (PDF). laporan_4234151112204116.pdf. Institut Seni Indonesia. Diakses tanggal 2023-02-02. 
  2. a b KOMPUTER, UNIVERSITAS SAINS & TEKNOLOGI. "Suku Dayak Bahau" (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2023-02-03. 
  3. a b c LUN;, DRA EMELIN (1976/1977) (dalam bahaso Indonesia). Adat Dan Upacara Perkawinan Daerah Kalimantan Timur. Proyek Penelitian dan Pencatatan Kebudayaan Daerah Pusat. https://pustaka.kebudayaan.kemdikbud.go.id/index.php?p=show_detail&id=4004&keywords=.  Diakses tanggal 2023-02-03
  4. a b Asung, Desi Daria (2019). "RELIGIOSITASDALAM MITOSUPACARA ADAT HUDOQ DAYAK BAHAU DI UJOH BILANG KECAMATAN LONG BAGUNKABUPATEN MAHULU". Ilmu Budaya. 3 (4): 430–441.  Diakses tanggal 2023-02-03

Pranala lua[suntiang | suntiang sumber]