Urang Sabu

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Suku Sabu
Jumlah populasi

135.000 jiwa± 135.000 jiwa (2000)[1]

Kawasan bapopulasi cukuik banyak
Pulau Sawu, Pulau Sumba, Pulau Timor, dan Pulau Flores
Bahaso
Bahasa Hawu dan Bahasa Indonesia
Agamo
Kristen Protestan dan Jingi Tiu
Kalompok etnik takaik
Suku Sumba dan Suku Dhao

Suku Sabu dikenal pulo sabagai Savu Sawu atau Hawu) marupoan suku banso nan mandiami pulau Sawu jo pulau Raijua di Nusa Tenggara Timur. Daerah pulau Sabu jo sakitarnyo ko satiok tahunnyo dipangaruhi dek musim kamarau nan panjang antaro bulan Maret ka November. Musim ujan hanyo antaro bulan Desember ka Februari nan rato-rato 35 hari patahunnyo jo curah hujan nan agak ketek.[2]

Asal usua[suntiang | suntiang sumber]

Menuruik syair-syair kuno suku Sabu, suku ko barasa dari kampuang nan banamo Hura nan barasal dari nagari jauh di baraik pulau Sabu. Pandatang-pandatang ko kamudian mandiami pulau Raijua. Pandatang ko datang di bawah kapamimpinan Kika Ga jo Hawu Ga. Katurunan Kika Ga nan kamudian manjadi Suku Sabu.[3] Badasarkan panuturan bahaso lokal, masyarakaik Sabu manyabuik tampek tingga mereka jo Rai Hawu. Sadangkan urang-urang nan manatok di dalamnyo disabuik jo Do Hawu. Hal ko dimungkinan samo tarkait jo karakter linguistik lokal nan indak mangenal palafalan huruf s, f jo v. Panyabutan Sabu sempat pulo baganti manjadi “Savu” katiko datangnyo banso Portugis jo Belanda pado abaik ka-17. Salah ciek dari rombongan Eropa ko dipimpin dek kapten James Cook jo kapa Endevour-nya nan mansyua dikana sabaga panamu banua Australia. [4]

Geografis[suntiang | suntiang sumber]

Sacaro geografis, Sabu marupoan bagian dari Kapulauan Sabu nan tardiri dari Pulau Sabu, Raijua jo Dana. Manuruik carito tatua satampek, dulunyo tadapek ciek lai pulau nan tadapek di daerah kok yaitu Pulau Rai Kelara. Namun, musibah aia bah nan datang pado waktu itu, mananggalaman pulau basamo saluruah panduduknyo. [4]

Pola pakampuangan[suntiang | suntiang sumber]

Pakampuangan asli urang Sabu ko bapola mangalompok padaik nan dibangun di puncak atau lereang bukik. Sabuah kampuang biasanyo diagiah paga batu atau karang nan babantuak elips atau ampek pasagi panjang jo kaampek suduiknyo malangkuang. Kampuang ko membujua ka arah timua baraik. Saroman disabuikan di ateh pulau Sabu dianggap baraik. Sacaro administratif, Pulau Sabu nan salueh 460,78 kilometer pasagi tarbagi duo; baraik jo timua. Sabu barik manaungi Seba, Mesara, Menia jo Pulau Raijua sadangkan di sisi timua tadapek Liae jo Dimu. Kondisi pulau relatif data jo kariang, sabab saroman halnyo Sumba jo Rote, Sabu marupoan dataran non-vulkanik nan indak mampunyoi gunuang tinggi untuak manangkok ujan. Bajalan di gugusan ko mambaok kito saolah kalua dari mainstream-nyo pulau gadang utamo Indonesia nan candruang bagunuang jo hamparan pohon ijau sajauh mato mamandang. [4]

Manuruik panuturan Pak Elton, hal ko lah nan manjadi sabab kontrasnyo dampak parubahan musim pado kahidupan di pulau. Bulan April hinggo November saat intensitas ujan sangaik randah, tanah akan sabana kariang jo tandus sahinggo panduduak acok manamoannyo “musim lapar”. Sabagai konsumsi harian, orang Sabu mangandalkan minuman jo fermentasi buah lontar jo mamakan padi, kadalai, jaguang sarato sorghum nan mereka tanam pado musim ujan. Praktis hasil patanian di Sabu indak banyak nan dijadian komoditas dagang dek hal itu bararti mangurangi bekal pangan warga maidoik i maso panceklik. [4]

Sistim kapacayoan[suntiang | suntiang sumber]

Masyarakaik Sabu maanuik agamo asli jingitiu sabalum agamo kristen. Kini 80 % masyarakaik Sabu baragamo kristen protestan. Walaupun modetu, pola pikia mereka masih didukuang dek jingitu. Norma kapacayoannyo masih tatap balaku jo kalender adaik nan manantuan katiko mananam jo upacara lainnyo. Norma kapacayaon asli tatap manarokan katantuan iduik adik atau uku nan konon dipicayoi maatua kasadoalahnyo kahidupan manusia jo barasa dari laluhuanyo. Sado nan ado di bumi ko Rai Wawa (tanah bawah) barasal dari Deo Ama atau Deo moro dee penyi (dewa mangumpuaan mambantuak mancipta). Deo Ama sangaik dihormati sakaligus ditakuk i, panuah misteri. Manuruik kapacayoan itu di bawah Deo Ama tadapek babagai roh nan maatua kagiatan musim saroman kamarau dek Pulodo Wadu, musim ujan dek Deo Rai. [5]

Pambarasiahan sasudah adonyo palanggaran harus dilakuan malalui Ruwe, samentaro Deo Heleo marupoan dewa pangawas supervisi. Upacara adaik nan dilakukan harus dek Deo Pahami, urang nan dilantiak jo diurapi. Upacara dilakuan sarantak jo sajian pamotongan hewan gadang. Kagiatan satiok upacara bapusat kapado pokok kahidupan yakni partanian, patarnakan jo panggarapan lauik. Kareno tu acok ado dewa sarato tokoh gaib untuak sadoalah kagiatan, tamasuk manyadap niro. Kagiatan pado musim hujan bafungsi pado tokoh dewa padusi “Putri Agung”, Banni Ae, di sampiang dewa paagiah kasuburan jo kahijauan Deo manguru. Kareno sangaik bagantuang pado iklim makonyo mereka mampunyoi tigo makhluak gaib yakni liru balla (langik), rai balla (bumi) jo dahi balla (lauik). Masyarakaik Sabu ko kironyo mampunyoi pambaok ujan yaitu angin baraik : wa lole, selatan : lou lole dari Timur: dimu lole. Bagitu banyak dewa atau tokoh gaib sampai hal nan saketek-keteknyo saroman patuih jo awan. Bagitu pulo pado usaha panyadapan niro, ada dewa mayang, dewa panjago wadah panampung (haik) malah sampai haba hawu jo jiwa hode nan manjago kayu bakar agar cukuik untuak mamasak gulo Sabu. Kampuang masyarakaik Sabu mamipunyoi Uli rae, panjago kampuang, kamudian kampuang bagian dalam gerbang Timur (maki rae) di sabalahnyo, sarato aji rae jo tiba rae, (panangkih kampung) samo-samo malinduangi kampung. [5]

Oleh kareno tu satiok rumah nan dibangun harus sarato jo upacara untuak maagiah samangaik atau hamanga jo ungkapan wie we worara webahi (jadikanlah saroman tambago basi). Dalam satiok rumah diusahoan tampek upacara nan dilakuan sasuai musim jo kabutuhan, karano sadoalah warga rumah nan alah maningga manjadi deo ama deo apu (dewa bapak dewa laluhua) diundang makan sesajen. Damikian pulo tahadol taranak, acok ado dewa panjago, disabuik deo pado untuak kambiang sarato dewa mone bala untuak gambalanyo. Tatapi akan acok ado sajo lawannyo. Kareno tu, ado dewa parusak nan kabatulan tingga dicaliak yakni wango jo marupoan asa dari sagalo macam panyakik. Hama tanaman, angin ribuik jo sagalo bencano. [5]

Dek karano itu, kapadanyo harus dibuek upacara tatantu untuak mangambalikannyo ka lauik supayo masyarakaik tahinda dari babagai bencano walaupun ado kapacayoan bahwa sabagai musibah tu marupoan kasalahan manusia tasabuik nan alah lalai mambuek upacara adaik. Umpamonyo katiko indak mambuek upacara untuak sang banni ae, maka sang putri ko akan marameh payudaranyo nan manimpa manusia manimbulan panyakik cacar. [5]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. "Sabu in Indonesia". PeopleGroup.org. Diakses tanggal 2014-09-24. 
  2. Melalatoa, M. Junus. (1995). Ensiklopedia Suku Bangsa di Indonesia. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia. 
  3. "Website Portal OPD- Pemerintah Kabupaten Sabu Raijua". opd.saburaijuakab.go.id. Diakses tanggal 25 Februari 2023. 
  4. a b c d "Fakta Masyarakat Pulau Sabu - Nusa Tenggara Timur, yang Jarang Orang Tahu". Phinemo.com. 25 Februari 2023. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2023-01-19. Diakses tanggal 2023-01-19. 
  5. a b c d "SUKU SABU". INDOCULTURE ONLINE (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-01-19.