Urang Seberuang

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Suku Dayak Seberuang
Jumlah populasi

~ 24.000

Kawasan bapopulasi cukuik banyak
Kabupaten Sintang, Kalimantan Barat: 24.000
Bahaso
bahasa Seberuang
Agamo
Kristen
Kalompok etnik takaik
Rumpun Iban, suku Dayak

Urang Dayak Seberuang Adolah sub- suku Dayak dari rumpun Iban nan tadapek di Kabupaten Sintang, Kalimantan Barat.

Urang Dayak Seberuang dalam kelompok gadang tingga di:[1]

  1. Kecamatan Sepauk, Sintang
  2. Kecamatan Tempunak, Sintang

Urang Dayak Seberuang marupokan sabuah kalompok urang Ibanik group nan marupokan ciek dari mayoritas suku nan manduduaki wilayah di Kabupaten Sintang.[1]

Menurut sijarah, rajo nan partamo mamarintah di Karajoan Sintang barasa dari ateh sungai Sepauk tapeknyo di daerah bukik Kujau di ateh sungai Sepauk dan Tempunak. Salain urang Dayak Seberuang, di daerah Sepauk khususnyo ado juo urang Dayak Sekujam dan urang Dayak Sekubang. Kaduo urang Dayak ko diyakini batuak labiah awal di kawasan ko nan katiko karano ado pindahan sacaro kalompok-kelompok oleh urang Dayak Seberuang nan barasa dari Tampun Juah mako ampia sadolah kawasan di sepanjang sungai Sepauk dan sungai Tempunak ditampekan dek urang Dayak Seberuang. Salain itu, Seberuang juo marujuak ka ciek kecamatan nan barado di kabupaten Kapuas Hulu yaitu Seberuang, Kapuas Hulu.[1]

Sijarah[suntiang | suntiang sumber]

Manuruik carito di suku Dayak Seberuang, pernah ado karajoan di Sintang yang dipimpin dek surang Rajo nan barasa dari hulu sungai Sepauk tapeknyo dari daerah bukik Kujau di Hulu sungai Sepauk dan Tempunak. Di daerah Sepauk tampek Suku Dayak Seberuang, ado suku Dayak Sekujam jo suku Dayak Sekubang nan diperkirakan alah labiah dulu batampuah di wilayah ko. Suku Seberuang juo mandiami wilayah kecamatan nan barado di kabupaten Kapuas Hulu yaitu di pasisia sungai Seberuang kabupaten Kapuas Hulu.[2]

Di maso dulu urang Dayak Seberuang suko baparang jo suku-suku tingganyo dan dalam paparangan, suko manggalang kapalo musuahnyo. Kabiasonyo ko disabuik "kayau". Tapi kini ko suku Dayak Seberuang alah manjadi suku nan sangaik ramah. Inyo alah lamo manduahan tradisi 'manggayau'.[2]

Kini ko wilayah kediaman suku Dayak Seberuang banyak dimasukoi dek arus pandatang, sahinggo urang Dayak Seberuang makin takajuik, nan pado awanyo tingga di tapi sungai makin takajuik tingga ka dalam hutan.[2]

Asa usua[suntiang | suntiang sumber]

Saberuang marupokan namo sungai nan ado di Kabupaten Kapuas Hulu. Pas masih di Kapuas Hulu, urang Seberuang bakampa di Beluis, Ranyai, Sayur, Sebalang, Sungai Antu, dan Bekuan. Cerito tentang asal-usul urang Seberuang nan dituturkan adolah awaknyo datang dari Lendau Mungguk Ara. Di sinan inyo takunjuang wabah panyakit sahinggo inyo pindah ka Tampun Juah. Namun, di Tampun Juah pun inyo mandapekan cobaan dari urang Kana Maen. Urang Kana Maen mambuek bana tai ile sahinggo dima-dima ado tahi. Inyo indak tahan dan pindah ka Nanga Senentang nan kini adolah Sintang. Inyo pindah ka Sintang jo mambaok pusaka Tedung Kepung, Bujang Tanjung, dan Segintar Alam. Katigo pusaka tu disabuik jo Meriam Pajanji. Dari Sintang, dipimpin Tuak Laja inyo pindah ka Tembawang Beruang. Kini, timbang tu masih ado, yaitu bantuak bukik.[2]

Tigo anak Tuak Laja tu adolah Temenggung Cukah, Temenggung Caling, dan Temenggung Merebai. Yang manurun urang Seberuang di Mensiap Tanjung tu adolah turun-tunjuang Temenggung Cukah. Tampiangguang Cukah baanakan Andau, Andau baanakan Lansi. Lansi baanakan Raja Nangga. Timenggung maimbaian mudik Sungai Tempunak. Samantaro itu, Temenggung Caling manurun urang-urang nan ado di sabalah kanan Sungai Kapuas. Paoh Benoa. Di desa Temiang Kapuas kampuangnyo adolah Temanang, Mirah Air, Sukai Hilir, Sukau Hulu, dan Sungai Adau. Desa Ensabang, kampuangnyo adolah Ensabang, Sungai Jaung, Sungai Tamang, Tanah Kaya, dan Pringanyang.[2]

Di Kacamatan Tempunak, urang Seberuang tingga di Desa Balai Harapan nan kampuangnyo adolah Balai Harapan atau dulu disabuik Balai Gana. Di desa Benua Kencana kampuangnyo adolah Lebuk Hulu, Lebuk Hilir, Lanjau Mulas, Benua Kencana, Jungkang, Ansak. Di desa gurung mali kampuangnyo adolah Tembak, Arai, Serpang, Sungai Belatuk, Sungai Buaya, Sungai Buluh, Penyarak, dan Nanga Jengkuat. Di Desa Mensiap Baru nan dulu disabuik Mensiap Hulu kampuangnyo adolah Mensiap Hilir dan Mensiap Hulu. Di Desa Merti Jaya kampuangnyo adolah Pekulai Hilir, Pekulai Hulu, Mansik, dan Remiang. Di desa Nanga Tempunak kampuangnyo adolah Lebah Satu dan Empat Dua. Di Desa Tanjung Perada kampuangnyo adolah Mensiap Tanjung, Kantuk Hulu, dan Peninjau. Di desa Palau Jaya kampuangnyo adolah Melimbok, Janang, Palau Mandong, dan Kempas.[2]

Salain itu, ado juo adaik tolak bala dan muja tanah. Gawai urang Seberuang dilakuan sataun sakali tadiri dari tigo gawai, itu gawai manambah dunia/alam lingkungan, barakaik manusia, dan gawai padi. Dalam palaksanan katigo gawai tu, ado ritual yang dilakuan di pentik nan ado di hutan keramat. Jaraknyo kurang labiah 300 meter dari kampuang. Gawai adat tolak bala dikarajoan satiok pertengahan tahun. Ratah'sesaji' nan disadioan adolah babi sikuk, manuak sikuk selawang, tuak setajau, puluah sabangkang, dan nasi padi.[2]

Kahidupan[suntiang | suntiang sumber]

Masyarakaik Adaik Saberuang nan bamukim di Desa Riam Batu punyo juo ciek kearifan lokal di mano warga adaik malakuan padi mode mahluk iduik dan mamposisihan jo paninggaan. Masyarakaik pantang mambanting padi dan katiko manjadi nasi ndak buliah tacecer katiko dimakan.[2]

Limbago adaik masyarakaik adat Seberuang masih ditaati jo fungsional salalu. Sadonyo perselisihan dan konflik nan tajadi antaro warga disalasaian sacaro adaik. Sarupo itu juo jo adaik nan takaitan jo padusi, kalahiaran, maso pertumbuhan, pabiniangan sampai jo mati. Kalau inyo maraso musibah kayak longsor nan tajadi di tahun 2015 patang, inyo mangarajoan ritual Nyengkelan Tanah yaitu upacara adaik untuak barikan dan mambarasiahan tanah jo aia.

Ritual adaik dalam mamasan maupun mambuka lahan dan ladang nan baru masih dilakuan jo masyarakat lokal. Sarupo di hari ko Kamis (27/6) warga Dusun Lanjau di Desa Riam Batu sadang mangadoan acara "Gawai" sikukuran atas hasil panen nan banyak di musim buahan bulan ko.[2]

Warga mambunuah babi dan maaluang ayam ka sungai sabagai ungkapan raso tarimo kasih dan malapehkan jauah panyakik sagalo bantuak panyakik dari desa Lanjau.[2]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. a b c Agency, ANTARA News. "Hutan dan Kehidupan Masyarakat Adat Seberuang". ANTARA News Kalimantan Barat. Diakses tanggal 2023-01-28. 
  2. a b c d e f g h i j "Asal Usul Dayak Seberuang – Kalimantan Review" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-01-28.