Urang Atinggola

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu

Urang Atinggola marupokan suku nan mandiami babarapo desa di dalam wilayah Kecamatan Atinggola, Kabupaten Gorontalo Utara, Provinsi Gorontalo. Suku ko dianggap masih bagian dari

Urang Atinggola
Jumlah populasi

8000 Jiwa

Kawasan bapopulasi cukuik banyak
 Indonesia (Gorontalo Utara)
Bahaso
Bahaso Atinggola
Agamo

suku Gorontalo, tapi inyo punyo ciri bahaso dan babarapo ado nan babeda. Jumlah populasi sakita 8.000 jiwa. Bahaso suku ko tamasuak ka dalam rumpun bahaso Gorontalik dari kalompok Bahaso Austronesia.[1]

Asa usua urang Atinggola[suntiang | suntiang sumber]

Suku Atinggola marupokan suku nan masuak dalam sub etnis Gorontalo (Hulondalo) jo bahaso nan mirip jo bahaso Mongondow,[2] ciri khasnyo adolah pado pangucapan huruf "R" dan "L", taruih cedal di dalam pangucapan kaduo huruf tu samo bunyinyo, sadangkan kosa keceknyo banyak nan mirip jo bahaso Gorontalo.[3]

Urang Atinggola ko urang Ternate nan di Abad Tangah indak satuju jo kabijaksanoan Kolonial Balando di Ternate hal ko dapek dicaliak dari namo kaluarga "Patilima." Para leluak balayia ka Pulau Lembeh (pulau sabalah Kota Bitung, Sulawesi Utara).

Sampai akhirnyo tibo di Tuntung, Dalapuli, Buko dan Tontulouw (Kec. Kaidipang, Kabupaten Bolaang Mongondow, Provinsi Sulawesi Utara). Sampai akhirnyo tibo di Muara Sungai Andagile (Andagire), nan konon sungai ko baraluak di gunuang Tilong Kabila (marupokan gunuang paliang tinggi di Gorontalo). Di timuaro sungai ko dibangunlah karajoan di Ota Jin (kunon dulu dikuaso dek para Jin), sahinggo sampai kini dapek dicaliak jo namo Kotajin (marupokan Batu Karang gadang mirip rumah / urang dulu mangaku rumah / karajoan Jin) nan kini manjadi salah ciek tampek wisata.

Bahaso urang Atinggola[suntiang | suntiang sumber]

Urang Atinggola menggunakan Bahaso Atinggola[4] dalam parcakapan sahari-hari nan marupokan salah ciek bahaso di Provinsi Gorontalo.[5] Bahaso Atinggola disabuik juo bahaso Andagile. Bahaso ko marupokan salah ciek bahaso daerah nan taancam punah.[5] Bahaso Atinggola kini masih bisa ditamui di Kacamatan Atinggola Kabupaten Gorontalo Utara dan babarapo kacamatan lainnyo hasil pamekaran. Sampai kini hanyo saketek se jumlah panutuanyo. Bahaso Atinggola punyo kesamaan jo bahaso Bolango. Bahkan ado nan manyabuik sabagai namo lain bahaso Bolango.[6]

Karajoan Atinggola[suntiang | suntiang sumber]

Sabalun maso panjajahan keadaan daerah Gorontalo babantuk karajoan-karajoan nan diatur manuruik hukum adaik katatanegaraan Gorontalo. Karajoan-karajoan itu tagunjuang dalam ciek ikatan kaluarga nan disabuik "Pohala'a". Menurut Haga (1931) daerah Gorontalo ado limo pohala'a:

  • Pohala’a Gorontalo
  • Pohala’a Limboto
  • Pohala’a Suwawa
  • Pohala’aAtinggola
  • Pohala’a Atinggola.

Karajoan Atinggola berdiri pado tahun 1557.[7]

Asal-asalan urang Atinggola, dari carito muluik ka muluik masyarakat Atinggola, dikecekan datang dari daerah Ternate-Maluku. Hal lain nan manyadioan carito ko, dicaliak dari marga (namonyo kaluarga) "Patilima", labiah dakek jo marga urang Ternate atau Maluku. Di maso patang di zaman pandudukan Kolonial Balando di Ternate, suku Atinggola mahindar dari pasatuan Kolonial Balando, inyo maninggaan Ternate, naiak parahu-parahu ketek dan mandapek di ka pulau Lembeh. Indak maraso cocok di tampek ko, inyo pun manarusuih pajalanan dan mandarat di pasisia pantai pulau Sulawesi, dan menuju ka arah desa Inobonto.

Dalam pajalanan inyo malalui Tuntung, Dalapuli, Buko dan Tontulouw nan talatak di Sulawesi Utara. Inyo baranti di Muara Sungai Andagile (Andagire), nan konon sungai ko baraluak di gunuang Tilong Kabila. Manuruik mitos, di muara sungai ko pernah berdiri sabuah karajoan Ota Jin, nan dikuaso dek para Jin, sampai kini tampek ko dikana jo namo Kota Jin (sabak batu gadang bantuak bantuak bangunan istana). Sabalun ado urang Atinggola di daerah ko, alah ado sakalompok panduduak asli nan alah bakunjuang di wilayah ko, awak tu adolah katurunan Minahasa bermarga Mahengke. Di tampek ko inyo iduik badampingan jo urang-urang Minahasa ko.[8]

Daftar rajo Atinggola

  • Linugu (1500-1530)
  • Kalumata (1530-1550)
  • Pasila (1550-1570)
  • Dugia (koregen 1550-1570)
  • Mollaunt (1570-1580)
  • Gulomkon (1580-1620)
  • Timbangon (1620-1650)
  • Mokodite (1650-1670)
  • Langi (1670-1700)
  • Barend Dua’ulu (1700-1720)
  • Ansaliueta (1720-1747)
  • Adrian Patalima (1747-1768)
  • Dirk Kolongkodu (regent 1768-1774)
  • Biato Nako (1800-1810; abdicated)
  • Gubul (1810-1820) Kakatua (1820-1830)
  • Bolongkodu Humagi (1830-1840)
  • Iskandar Pamalo (1840-1841)
  • Bolongkodu Iskandar Mao Pangka (1841-1856)
  • Ba Ito (1856-1866).

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Hidayah, Zulyani (2015). Ensiklopedia Suku Bangsa di Indonesia. Jakarta: Yayasan Pustaka Obor Indonesia. pp. 36. ISBN 978-979-461-929-2. 
  2. Lauder, Multamia R. M. T; Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa (2000) (dalam bahaso Indonesian). Penelitian kekerabatan dan pemetaan bahasa-bahasa daerah di Indonesia: Propinsi Sulawesi Utara. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan Nasional. pp. 27. ISBN 978-979-685-074-7. http://repositori.kemdikbud.go.id/3353/. 
  3. MTN. "Mengenal Asal Usul "Suku Atinggola" Gorontalo". Diakses tanggal 2023-01-20. 
  4. Pateda, Mansoer; Pusat Bahasa (Indonesia) (2001) (dalam bahaso Indonesian). Sistem perulangan bahasa Atinggola. Jakarta: Pusat Bahasa, Departemen Pendidikan Nasional. pp. 5. ISBN 978-979-685-193-5. https://books.google.co.id/books/about/Sistem_perulangan_bahasa_Atinggola.html?id=345MAAAAMAAJ&redir_esc=y. 
  5. a b "Bahasa Atinggola di Ambang Kepunahan". Hargo (dalam bahasa Indonesia). 2017-01-06. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2019-04-25. Diakses tanggal 2023-01-20. 
  6. Azhar, Rosyid A. Wiwoho, Laksono Hari, ed. "Masih Adakah Penutur Bahasa Bulango di Provinsi Gorontalo?". Kompas.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-01-20. 
  7. "Situs Resmi BPKP 2023". www.bpkp.go.id. Diakses tanggal 2023-01-20. 
  8. "Sejarah Daerah". Pemerintah Kabupaten Gorontalo (dalam bahasa Indonesia). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2020-09-21. Diakses tanggal 2023-01-20.