Urang Sungkai

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu

Urang Sungkai langkoknyo urang Bunga Mayang Sungkay. Kato Bunga Mayang marupokan Namo Marga nan alah dipakai dari tampek asalnya di Way Komering. Samantaro kecek Sungkay adolah Namo Sungai (way) di mano Ninik-puyang urang Sungkay manakhiri migrasi malalui jalan aia dan mulai naiak kedaratatan. Jadi pandefinisian langkok dari urang Sungkai adolah masyarakaik Bunga Mayang asal urang bangso LampungKomering (Sumatera Selatan) nan bermigrasi dan manandapakan paradaban baru ditapian sungai Sungkay (Lampung).[1]

Asa-usua Urang Sungkai[suntiang | suntiang sumber]

Migrasi dari Komering[suntiang | suntiang sumber]

Masyarakaik urang Sungkai marupokan masyarakaik migrasi gadang dari Way Komering ka Way Sungkay. Migrasi tajadi diakibatakan dek kaadaan alamiah Way Komering nan acok maliek dan manyababkan banjir ka pamukiman dan parkebunan panduduak. Padohal Way Komering marupokan bagian dari jalur perdagangan kuno Sriwijaya nan sangaik acok disinggahi para padagang dari babagai nagara jiran. Tapi tradisi bakubua Ninik-puyang urang bangso / Ulun Sungkay indak cukuik lai cukuik, sahinggo tasasak untuak capek mancari tampek untuak mambuka parladangan baru. Sampai masuak era modern kini ko, Way Komering masih acok meluap dan manyababkan banjir di Ogan Komering Ulu. Samantaro tiyuh Bunga Mayang Komering asanyo-amo dari urang bangso/Ulun Sungkay masih tagak di Sumatera Selatan.[1]

Berakhir di Way Sungkay[suntiang | suntiang sumber]

Pas mangakhiri perjalanan migrasi dan manutuik naiak kedaratatan. Masyarakaik Bunga Mayang sabagai pandatang, mancubo manjalin komunikasi nan ancak jo masyarakaik Buway Lima Way Kanan dan Abung Siwo Migo nan alah lamo batampuah dan batambah dan kadudukannyo indak jauah dari Way Sungkay. Babarapo delegasi Bunga Mayang alah dikirim untuak mangarajoan berita tantang adoan nyo di Way Sungkay.[2] Komunikasi jo masyarakaik Way Kanan tahitung mudah, karano samo-samo barasa dari Komering dan juo manggunoan bahaso nan samo. Samantaro komunikasi jo Abung Wiwo Migo yang diwakili Buway Nunyay sangaik elok jo panuah kaluarga. Maka sajak itu masyarakaik Bunga Mayang batampuah di Way Sungkay. Bunga Mayang Sungkay, masyarakaik Bunga Mayang nan batampek ditepi Way Sungkay.[1]

Marga Bunga Mayang Sungkay[suntiang | suntiang sumber]

Untuak manjalehan kedudukan marga Bunga Mayang Sungkay, mantegas batas wilayah dan manarangkan sistem paradannyo nan indak lai sabagai masyarakaik pesisir (Saibatin) dan alah manjadi masyarakaik pedalaman (Punyimbang). Masyarakaik Bunga Mayang Sungkay dilakuan hari mangarajoan Begawi Balak (Pesta adaik gadang). DR Bauke Jan Haga, nan waktu itu masih tugas sabagai Asisten Residen Sumatra manulih laporan pado tahun 1925. Bahua 150 tahun patang (sakita tahun 1775) sabuah marga baru di Way Sungkay mangadaangan pesta sangaik gadang, sampai manyambaian 64 ekor karbau dan dihadiri para pamuka dan patinggi masyarakaik Way Kanan, Menggala dan Abung.[1]

Sijarah Urang Sungkai[suntiang | suntiang sumber]

Padalaman Lampung indak pernah dikuasai Banten jo Palembang[suntiang | suntiang sumber]

Walaupun didukuang piagam jo prasasti, teori bahwa Lampung sadang di bawah kakuwasoan Palembang dan Banten indak pernah bukti untuak masyarakaik Lampung pedalaman mode urang Sungkai. Saat Kesultanan Palembang bakonflik jo Inggirih dan Balando sajak tahun 1811. Dan Kesultanan Banten dibuek Colonial Inggirih pado tahun 1813. urang Sungkai indak serta merta dikuasoan Inggirih jo Balando. urang Sungkai hanyo sakaluah manjalani panurunan pambayaran hasil parkebunan.[3] Hal ko mambuktikan Palembang dan Banten hanyo panguaso perdagangan dan indak panguaso wilayah. Hasil ladang nan bakumpua tanpa panukari, manyababkan manurunnyo tingkek keamanan. Parampokan dan parampokan hasil kabun malalanda masyarakaik Lampung pedalaman. Terdesak dek pangambangan keadaan, pado tahun 1817 tigo pamuka wakil adaik masyarakaik Lampung pedalaman mamutuihan datang ka pusat pamarintah Kolonial Balando di Batavia antaro lain:

  1. Buway Lima Way Kanan diwakili Mangkubumi Tuha dari Bahuga
  2. Bunga Mayang Sungkay diwakili Raja Balak Tuha dari Negeri Ujung Karang
  3. Abung Siwo Migo diwakili Pengiran Sempurna Jaya Tuha dari Terbanggi

Katigonyo mamintak Kolonial Balando untuak tibo ka pedalaman Lampung. Pertama untuak mambaok pasukan basamo untuak manumpas parampok dan penjarah nan alah manggaduah kaamanhan kaluarga-karinyo. Kaduo untuak mambali hasil bumi nan alah ditinggaan pembeli dari Kesultanan Banten dan Kesultanan Palembang. Paristiwa ko mambuktikan bahwa Banten dan Palembang indak penguaso wilayah, tapi penguaso perdagangan di pedalaman Lampung. Dan masyarakaik pedalaman Lampung hanyo tau Balando indak labiah dari 125 tahun.[3]

Pamarintahan Marga[suntiang | suntiang sumber]

alah dijalehan sabalunnyo bahwa sajak 1775 alah berdiri Marga Bunga Mayang Sungkay. Tapi pas itu Marga masih tapisah-pisah dalam kapamimpinan tiyuh jo buway. Samantaro konflik akibat sengketa perbatasan jo marga lain tajadi di sado-donyo tampek. Maka pado tahun 1818 para Kapalo Kampung basikapakat untuak mambuek ciek teritorial Marga Bunga Mayang Sungkay nan dipimpin administratif dek ciek Kapalo Marga. Kaputusan ko ditarimo dek pemerintah kolonial Hindia Belanda pado tahun 1820.[3]

Pas tahun 1864, Kapalo Marga sambia Pasirah Marga Bunga Mayang Sungkay, Batin Tihang Marga (Buway Inder Gajah, Negara Tulang Bawang) malakuan sensus panduduak. Marga Bunga Mayang Sungkay wakatu itu tadiri dari 12 desa jo jumlah panduduak 1291 urang.[3]

  1. Pakuon Agung: 250 orang.
  2. Negeri Ujung Karang: 276 orang
  3. Bandar Agung: 39 orang
  4. Sukadana: 106 orang
  5. Negara Tulang Bawang: 179 orang
  6. Kepayungan: 23 orang
  7. Tanah Abang: 65 orang
  8. Negeri Batin: 40 orang
  9. Kota Napal: 92 orang
  10. Kota Negara: 101 orang
  11. Negara Ratu: 74 orang
  12. Batu Raja: 46 orang

Pamarintahan Distrik[suntiang | suntiang sumber]

Sasudah tabentuknyo pamarintah karesidenan di Lampung, pamarintah kolonial Hindia Belanda mamadahi sistem administrasi tapusat. Pemerintahan Marga diganti jadi Pemerintahan Distrik. Lampung dijadian Afdeling nan dikepalai dek surang Residen. Dibawah Afdeling tabagi manjadi limo Onder Afdeling nan dikepalai Kontroleur. Iko Teluk Betung, Kota Agung, Sukadana, Kotabumi dan Menggala. Untuak Bunga Mayang Sungkay dipiliah Kepala Distrik / Demang Ratu Tunggal jo Asisten Distrik / Asisten Demang Pengiran Puting Merga. Jabatan Kapalo Marga jo Pasirah alah dihapuih. Tapi sistem distrik indak bertahan lamo, karano sistem sentralistik ditentang dek masyarakaik Lampung nan masih manjunjung tinggi adoan Saibatin dan Punyimbang.

Pas tahun 1927 pamarintah Kolonial Balando baliak mangarajoan sensus panduduak. Marga Bunga Mayang Sungkay tadiri dari 16 desa jo jumlah panduduak 9.440 urang.[3]

  1. Pakuon Agung: 1077 orang
  2. Banjar Negeri: 527 orang
  3. Bandar Agung: 137 orang
  4. Negeri Ujung Karang: 522 orang
  5. Handuyang Ratu: 347 orang
  6. Sukadana Ilir: 343 orang
  7. Sukadana Udik: 597 orang
  8. Negara Tulang Bawang: 1615 orang
  9. Tanah Abang: 815 orang
  10. Kota Napal: 984 orang
  11. Kotanegara: 600 orang
  12. Negarabatin: 391 orang
  13. Baturaja: 431 orang
  14. Negararatu: 532 orang
  15. Ketapang: 225 orang
  16. Cempaka: 300 orang

Baliak Pada Pamarintahan Marga[suntiang | suntiang sumber]

Pesirah Merga Radja Jang Toean

Untuak mahindari panambangan konflik akibat panolahan sistem distrik nan ka manyababkan karugian kolonialisme, mako pado tahun 1928 pamarintah kolonial Hindia Belanda manguliangan kapimpinhan Pemerintahan Marga yang dipimpin dek surang Pesirah. Marga Bunga Mayang Sungkay salain tu dipimpin dek tigo urang Pesirah jo kurun waktu 1928-1957. Pesirah Marga Bunga Mayang Sungkay antaro lain:

  1. Radja Jang Toean, Buway Inder Gajah - Negara Tulang Bawang, 1928-1943
  2. Sjamsoeddin gelar Toean Radja Djonjom, Buway Liwa - Kota Napal, 1943-1950
  3. Abdul Rachim gelar Selinggang Alam, 1950-1957[3]

Pamarintahan Nagari[suntiang | suntiang sumber]

Pas kemerdekaan Pemerintahan Marga tu diganti jadi Pemerintahan Negeri Bunga Mayang Sungkay. Pemerintahan Negeri dipimpin dek ciek urang Kapalo Negeri. Bunga Mayang Sungkay dipimpin dek duo urang Kepala Negeri jo kurun waktu 1957-1973. Kepala Negeri Bunga Mayang Sungkay antaro lain:

  1. Achmad Djajuli gelar Ratu Anom Sekandar Alam III, Buway Inder Gajah – Negara Tulang Bawang, 1957-1961
  2. Muchtar Hasan, 1962-1973

Sasudah tu pamarintah nagari tu dihapusan dan dijadian pamarintah kacamatan sampai kini ko.[3]

Kabudayaan jo kabumian Urang Sungkai[suntiang | suntiang sumber]

Dalam musyawarah Masyarakaik adaik Bunga Mayang Sungkai di paangahian milenium, ditamui bahwa Masyarakaik Bunga Mayang Sungkay tadiri dari banyak kabungahan. Tapi nan punyo Kebumian (Tiyuh adaik) hanyo bajumlah tujuah kabutoan di antaro lain:[4]

  • Buway Inder Gajah
  • Buway Sereja
  • Buway Harayap
  • Buway Selembasi
  • Buway Liwa
  • Buway Semenguk
  • Buway Debintang

Dari katujuah Kebumian ditamui tigo di antaronyo alah sangaik tuo dan dibangun sakita abaik ka-17. Ratuih tahun dari sabalunnyo tadiri Marga Bunga Mayang Sungkay. Di antaro lain:

  • Kebumian Hulu Way Sungkay, nan kamudian baganti namo manjadi Negara Ratu. Kebumian dari Buway Harayap.
  • Kebumian Menganti, nan kamudian baganti namo manjadi Negara Tulang Bawang. Kebumian dari Buway Inder Gajah.
  • Kebumian Negeri Ujung Kawis, nan kamudian baganti namo manjadi Negeri Ujung Karang. Kebumian dari Buway Sereja.

Berdasarkan umua Tiyuh adaik paliang tuwo tu disimpulkan kalau kadaikangan masyarakaik Bunga Mayang di Way Sungkay tajadi sakita Abaik ke-17.[4]

Tokoh masyarakaik Urang Sungkai[suntiang | suntiang sumber]

Bahtiar Basri, Wakil Gubernur Provinsi Lampung

Fath Syahbudin, Budayawan, Musisi Tradisional

Hairy Fasyah, Bupati Lampung Utara

Herman Sanusi, Bupati Lampung Tengah

Kamaroeddin, Aktifis Pergerakan Kemerdekaan, Politisi Partai Nasional Indonesia

Santori Hasan, Bupati Tulang Bawang

Tamanuri, Bupati Way Kanan, Politisi Partai Nasional Demokrat

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. a b c d Hidayah, Dr Zulyani (2015) (dalam bahaso id). Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia. Yayasan Pustaka Obor Indonesia. ISBN 978-979-461-929-2. https://books.google.com/books?id=w_FCDAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA206&dq=Suku+Sungkai&hl=id. 
  2. Panduan Masyarakat Bunga Mayang Sungkai, Genom Ragom Marga Bunga Mayang Sungkai, 2001
  3. a b c d e f g Marleni, Elza (2022-07-22) (dalam bahaso id). SEJARAH BUDAYA DAN KEADAAN OGAN KOMERING ULU (OKU) SUMATERA SELATAN. Penerbit P4I. ISBN 978-623-5940-76-2. https://books.google.com/books?id=8Bx9EAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PA155&dq=Sejarah+Marga+Bunga+Mayang&hl=id. 
  4. a b (dalam bahaso id) Profil sumberdaya wilayah. Proyek Pemetaan Digital Sumberdaya Kelautan, Pusat Survey Sumberdaya Alam, Badan Koordinasi Survei dan Pemetaan Nasional. 4 April 2000. https://books.google.com/books?id=IUHW0QQvPDAC&newbks=0&printsec=frontcover&dq=Suku+Sungkai&q=Suku+Sungkai&hl=id. 

.