Urang Gumai

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Urang Gumai
Kawasan jo populasi nan signifikan
Kabupaten Lahat provinsi Sumatera Salatan, Indonesia
Bahaso
Lematang, Indonesia
Agamo
(mayoritas) Islam,
Kalompok etnis takaik
Urang Lampuang

Urang Gumai adolah suku bangso nan mandiami babarapo wilayah di Kabupaten Lahat, Provinsi Sumatra Selatan.[1] Urang iko alah muncua sajak lamo Gumai marupokan ciek kasatuan dari teritorial Gumai yaitu Gumay Lembak, Gumay Ulu, jo Gumay Talang. Tigo teritorial iko dipakai pulo subagai marga dari katurunan Urang Gumai itu surang. Sistem iko dipakai hinggo zaman kamardekaan Republik Indonesia sarto tagaknyo kota Lahat. Pasca tagaknyo kota Lahat, teritorial Gumai dileraikan dimano Gumay Lembak jo Gumay Ulu manjadi bagian dari kacamatan Pulau Pinang sadangkan Gumay Talang manjadi bagian dari Kacamatan Kota Lahat.[2]

Karano adonyo pambarlakuan sistem merge/marga/kaum/klan, mayoritas masyarakaik kaum karabaik Gumai manambahan namo "Gumay" di balakang namo mukonyo. Misalnyo Masarif Gumay atau Aditia Gumay. Panggunoan marga nan disandiangan di muko namo sasaurang manunjuakkan tampek asa-usuanyo nan manjadi katurunan ataupun namo kaluargo. Dek mamisahan namo "Gumai" untuak marga/klan jo "Gumay" untuak namo nan disandiangan akan mampamudah mamahami Gumai sacaro utuah. Samo sarupo Urang di Indonesia kabanyakan, Urang Gumai manganuik sistem patrilineal, dimano marga diturunan sasuai jo garih katurunan pihak abak.

Urang Gumai dipakiroan marupokan bagian dari kalompok Deutro Malayan nan bamigrasi manuju Asia Tenggara, di mano inyo marupokan kalompok nan mandaraik di wilayah tapi lauik Sumatra sabalah timua. Samantaro salah ciek carito rakyaik mangisahkan bahso urang-urang Gumai sabananyo masih bakarabaik dakek jo suku Lampuang.[3]

Bahaso[suntiang | suntiang sumber]

Dalam kasahariannyo Urang Gumai manggunoan bahaso Lematang. Sabananyo bahaso nan mereka gunoan adolah bahaso nan digunoan kalompok masyarakat nan ciek dialek dari bahaso masyarakaik di pamukiman Daerah Aliran Sungai Lematang, karano pado dasanya Urang Gumai adolah pandatang di pamukiman Hulu Sungai Lematang iko. Urang Gumai surang ciek rumpun jo babarapo Urang lainnyo sarupo Urang Pasemah jo kaum karabaik/klan/merge Semidang.[3]

Mato pancarian[suntiang | suntiang sumber]

Urang Gumai tabiaso hiduik jo caro gotong royong, baiak dalam usaho patanian maupun usaho kamasyarakaikan lainnyo. Sarupo kalompok masyarakaik lainnyo nan alah hiduik jo manatok dalam jangko wakatu nan lamo, urang Gumai iko tamasuak suku-banso nan hiduik sacaro nomaden untuak mancari lahan baru bagi usaho paladangan mereka jo kagiatan baburu pulo.

Mereka alah bacucuak tanam pulo jo mangarajoan usaho-usaho pataranakan sarto pakabunan. Saaik iko urang Gumai alah banyak mangarajoan kagiatan-kagiatan ekonomi lainnyo.[3]

Agamo[suntiang | suntiang sumber]

Kini mayoritas Urang Gumai marupokan pamaluak agamo Islam tapi mereka indak malupoan tradisi nenek moyangnyo. Babarapo tradisi nan bakasuaian jo agamo Islam masih nyo patahankan. Misalnyo ritual adaik sadakah, sabuah ritual nan sabananyo saketek banyak manggambarkan tradisi lamonyo. Dahulu ritual tasabuik marupokan suatu media bakomunikasi Jurai Kebali’an (pamimpin adaik Gumai) jo Tuhan.[3]

Pamarintahan adaik Urang Gumai[suntiang | suntiang sumber]

Urang Gumai tabagi ka dalam tigo kalompok badasakan genealogi jo teritori, yakni Gumai Talang, Gumai Lembak, jo Gumai Ulu. Masiang-masiang kalompok (bisa disabuik Marga), dipimpin dek saurang “Jurai Kebali’an” atau kapalo suku.

Jurai Kebali’an adolah pawarih jo panaruih silsilah Gumai manuruik garih katurunan laki-laki (patrilinial). Tugas saurang Jurai kebali’an, tarutamo bana adolah mandanga, manarimo jo mamparatian kaluah kasah jo pamohonan rakyaik. Sarato mandanga laporan-laporan dari Jurai Tue manganoi pakambangan kundisi kahidupan rakyaiknyo.

Salain itu inyo batugas pulo untuak mamanjekan do’a salamaik, murah razaki, kasehatan jo kasajahtaroan kapado Ukhang Kelam (sabutan adaik untuak Allah SWT atau nan Maha Ghaib) dalam ciek upacaro adaik. Saurang Jurai Kebali’an juo baparan mandamaikan satiok pasalisiahan jo jalan maagiahan kaadilan badasakan kabijaksanoan, kaarifan jo pandangan karohaniannyo.

Singkek kato, Jurai Kebali’an marupokan sumber hukum tatinggi di lingkuangan adaik Gumai. Manjadi tampek batanyo, mangadu, panyampai doa, sarato tampek maminta kaputuihan. Pandangan karohanian ikolah nan mambedakan tugaih antaro Jurai Kebali’an jo Jurai Tue sarato Mimbar.

Posisi dalam struktur adaik Gumai nan lain adolah “Jurai Tue”, atau bisa disabuik kapalo Dusun. Tugaihnyo adolah manguruih saluruah kapantiangan rakyaik dusunnyo, sarato manyalasaian pasangketaan-pasangketaan ketek di antaro rakyaiknyo. Apobilo suatu pamasalahan indak tasalasaikan atau indak ado jalan kaluanyo, mako pamasalahan tasabuik ka disampaikan kapado Jurai Kebali’an. Tiok dusun mampunyoi Jurai Tue-nyo surang-surang. Tugas Jurai Tue, babarapo di antaronyo adolah manguruihi masalah bacucuak tanam, mancari rimbo baru untuak baladang, mauruihi kamatian, kalahiaran, panikahan, kasehatan, jo parumahan.

Samantaro posisi pantiang lainnyo di dalam struktur adaik Gumai adolah “Mimbar”. Mimbar marupokan suatu kalompok nan dipiliah sacaro khusuih nan batugaih subagai pangawal pribadi Jurai Kebali’an. Dalam manjalankan karajonyo, mereka dapek batugaih subagai kurir (utuihan), sekretaris pribadi jo paran lainnyo.

Sagalo sasuatu nan bakanaan jo panjagoan kaamanan jo kaparaluan Jurai Kebali’an. Pado saluruah wilayah Gumai hanyo ado 8 angguta Mimbar. Mimbar bagarik/batugaih hanyo ateh parintah (ataupun sagalo inisiatif/kahandak hatinyo mandapek rastu) dari Jurai Kebali’an

Bakanaan jo adonyo konsep ‘pamarintahan’ jo ‘marga’, di dalam kahidupan sosial urang Gumai, tadapek duo pamimpin nan hiduik badampiangan. Di antaro Kapalo Suku atau Jurai Kebali’an atau Imam, jo Kapalo Marga atau Depati atau Pasirah. Pabedaan pokok dari Jurai Kebali’an jo Kapalo Marga adolah bahso Jurai Kebali’an tatap manguasoi saluruah suku jo indak tapangaruah dek wilayah pamarintahan. Samantaro Kapalo Marga hanyo manguasoi Marga-nyo se. Pabedaan lainnyo adolah bahso Kapalo Marga dipiliah badasakan pamiliahan, samantaro Kapalo Suku badasakan katurunan.[3]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Badan Pusat Statistik (21 Januari 2021), Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama, dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia (Hasil Sensus Penduduk 2020), Jakarta: Badan Pusat Statistik 
  2. Okezone (2017-03-14). "Yuk Kenali Suku-Suku di Sumatera Selatan Part-1 : Okezone Travel" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-01-30. 
  3. a b c d e "Suku Gumai, Suku Bangsa di Sumatra Selatan – Dgraft Outline". www.dgraft.com (dalam bahasa Inggris). 2014-04-20. Diakses tanggal 2023-01-30.