Namo urang Minangkabau

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Tokoh Minang tanamo, barih ateh: Adityawarman, Rohana Kudus, Tuanku Imam Bonjol, Rasuna Said, Haji Agus Salim, barih bawah: Sutan Syahrir, Abdul Muis, Mohammad Hatta, Tan Malaka, Chairil Anwar.

Namo urang Minangkabau adolah bamacam-macam namo nan dipakai dek urang-urang nan bakaturunan Minangkabau. Dalam Encyclopedie van Nederlandsch-Indie disabuikan, namo urang Minangkabau pado maso-maso awal diambiak dari alam dan dari namo benda nan ado di sakuliliangnyo. Dalam wakatu nan tabilang lamo, indak saketek lo namo nan babaun Hindu jo Budha. Baitu juo sasudah Islam masuak dan bakambang, namo nan kaarab-araban muncua. Mamasuki patangahan abaik ka-20, muncua namo nan kajawa-jawaan, singkatan, atau pangkodean, sarato pado maso Orde Baru muncua pulo namo nan kabaraik-baraikan. Baru pado duo dekade kudian, namo urang Minangkabau diramaian jo namo Islami pulo baliak.[lower-alpha 1]

Riwayaik[suntiang | suntiang sumber]

Paragiahan namo dalam masarakaik Minangkabau pado maso nan saisuak basandi pado palsapah “Alam takambang jadi guru”. Beliau-beliau tu biasonyo manamoi kampuang, daerah baru, dan namo suku manuruik ka palsapah iko, tamasauk dalam maagiah gala atau namo kapado sasaurang.[rujuakan?] Masuak tangah abaik ka-14, namo Arab mulai mancogok sarato jo masuaknyo Islam ka Minangkabau. Namo-namo para nabi, rasul, para sahabaik, sarato anak jo bininyo adolah nan paliang acok dipagunoan.[1]

Walaupun indaklah budayo, indak jarang urang Minang nan suko mamakai imbuhan atau akhiran tatantu dalam maagiah namo, sarupo –zal untuak laki-laki atau -niar untuak padusi .[rujuakan?] Namo nan mamiliaki akhiran -rizal acok bana dipandang sabagai namo nan khas urang Minang.[2]

Sasudah PRRI[suntiang | suntiang sumber]

Sasudah pamunahan garakan PRRI pado akia taun 1960-an, banyak masarakaik Minangkabau nan maagiah namo nan babedo jo maso sabalunnyo, sarato indak khas namo rang Minang. Indak saketek urang nan maagiah namo nan kajawa-jawaan, atau namo nan babaun Eropa, Parsi, jo Amerika Latin. Sungguahpun baitu, namo-namo ciptaan baru nan mareka agiah pun punyo makna khusus di dalamnyo.[3]

Namo babaun Jawa pado masarakaik Minangkabau biasonyo marupoan kapendekan daerah asa urang gaek, potongan namo kaduo urang gaek, atau kombinasi kaduonyo. Contoh namo-namo nan lakek sasudah PRRI ko, misanyo Parmanto (kapendekan dari daerah asa pamiliak namo, Parikmalintang jo Toboh), Surianto (daerah asanyo Surian dan sukunyo Koto), jo lain-lainnyo. Sabagian lai mamakai namo nan sabana namo Jawa, atau namo Minang nan disamarkan. Namo Bastian Sutan Ameh misanyo disamarkan jadi Sebastian Tanamas kutiko marantau ka Jakarta.[2]

Sijarawan Gusti Asnan manilai hal iko dek karano masarakaik Minangkabau dihadokan pado situasi dimano kaminangkabauannyo, jo babagai ciri dan identitasnyo salamo ko, dilumek dek tantara pusek (Jakarta)."Itu memang strategi untuk tetap bertahan, karena jika tidak, mereka akan tetap dicari oleh tentara pusat, untuk dibunuh. Selain itu, bagi mereka nan merantau ke Jawa, mereka lebih mudah diterima. " Gusti Asnan mangaku surang bahaso namonyo indak ado ubuangannyo jo gala Gusti nan di Bali atau Kalimantan. "Gusti itu singkatan dari ‘Gus’ nan artinya lahia di bulan Agustus dan ‘ti’ dari bidan tampek saya lahia nan namonyo ‘Eti’, sadangkan ‘Asnan’ itu singkatan namo ibu dan ayah saya, Asyiah dan Syahminan."[3]

Namun pandapek ko ditulak dek sosiolog Andrinof Chaniago, sabab lah mulai ado babarapo namo sarupo ko dipakai dek urang-urang nan lahia sabalum paristiwa PRRI. Misanyo namo Masmi­mar Mangiang (bar­asa dari kapendekan Masa mem­pertahankan Indonesia mardeka), diambiak dari suasa­no duo satangah bulan sabalun Konferensi Meja Bunda. Andrinof bapandapek bahaso mancogoknyo namo-namo "ganjia" urang Minangkabau adolah dek karano kabiasoan sabagian kaluargo untuak mambuek kreasi namo nan bar­asa dari singkatan dan punyo kaitan jo paristiwa sijarah tatan­tu. "Andrinof diambil dari tiga suku kata: an (mungkin maksud orangtua saya untuk nama panggilan), dri nan barasa dari drei atau dri (dekat ke Bahasa Jerman atau Belanda) nan artinya tiga, dan nof nan barasa dari Nof(v)ember. Artinya, nama ini barasa dari tanggal dan bulan kelahiran saya, yakni 3 November." Hal iko manuruiknyo bakaik jo ciri urang Minangkabau nan salalu baupayo kreatif untuak maasiakan sasuatu nan kusuih di mato urang lain.[4]

Kini[suntiang | suntiang sumber]

Namo urang Minangkabau nan bamunculan kini ko banyak nan barasa dari bahaso di lua Minangkabau. Ado panamoan nan badasa ateh motivasi atau bakaik jo wakatu katiko lahia, urutan lahia, atau dari namo tokoh tanamo.[5][6][7] Basamo jo modernisasi mangko lah rami urang nan kini mamakai namo Baraik. Salain tu, akibaik dominasi budayo Orde Baru, pado patangahan taun 1980-an namo nan barasa dari bahaso Sanskerta ado pulo ikuik populer di kalangan masarakaik Minangkabau.[2]

Namo panggilan jo gala[suntiang | suntiang sumber]

Urang Minang punyo kabiasaan manyingkek namo atau manyabuik namo urang lain labiah pendek dari namo panggilannyo. Urang nan partamo kali tacatat mangakronimkan namonyo adolah Hamka, nan marupoan singkatan dari namo sabananyo, Haji Abdul Malik Karim Amarullah. Di Indonesia, indak saketek nan mangikuikan Hamka, mamandekkan namo panjang manjadi singkatan.[2]

Dalam budayo Minangkabau, laki-laki nan alah kawin akan diagiah gala di belakang namonyo, sasuai ungkapan "ketek banamo, gadang bagala". Mukasuiknyo, ado duo namo sapaan untuak urang Minangkabau, yaitu namo nan diagiah dek keluarga wakatu ketek jo gala nan biasonyo diagiahkan pado kaum laki-laki sabalun manikah. Pado nagarai tatantu, sasudah ijab kabul di muka panghulu atau tuan kadi, pangantin laki-laki akan diagiah gala baru sabagai panggilan pangganti namo keteknyo dan masyarakaik sekitar akan mamanggianyo dengan gala baru tasabuik.[8][9] Gala panggilan ko biasonyo bamulo dari sutan, bagindo, atau sidi (sayyidi) di kawasan pasisia, samantaro di kawasan Luhak Limo Puluah, pangagiahan gala ko indak balaku.

Namo suku sabagai namo balakang[suntiang | suntiang sumber]

Istilah suku pado masyarakaik Minangkabau agak mambinguangkan di mato etnis lain di lua Minangkabau. Ado nan mangaratikannyo sabagai suku atau etnis, tapi ado juo nan mangaratikan istilah suku dalam kabudayaan Minang sabagai marga, sarupo marga pado suku Batak, Ambon, Toraja, jo Minahasa. Bagi urang Minangkabau, suku marupoan sub-klan nan diturunkan dari garih amak, indak patrilineal sarupo aturan marga pado suku Batak atau suku-suku lain di Indonesia. Bagi urang Batak atau Mandailing, kok inyo barasa dari marga nan samo, saroman samo-samo Sitorus atau Nasution, bararti basaudaro. Ateh dasa nan indak jauh babedo, pado masyarakaik Minangkabau, sasamo suku indak buliah manikah.

Dalam kaitannyo jo penamaan, ado sabagian keluarga Minang nan mangangkek namo suku sabagai namo belakang anak-anaknyo.[lower-alpha 2][10] Namun, sabagian lain baanggapan, mamakai namo suku atau marga akan mangilangan identitas Minangnyo, dek sebab maniru-niru kabiasaan urang Batak nan mamakai marga di belakang namonyo. Dek sebab tu lah penamaan samacam ko indak populer di kalangan masyarakaik Minangkabau.

Fonologi[suntiang | suntiang sumber]

Bahaso Minangkabau mampunyoi duo puluah bunyi konsonan, yaitu /p/, /b/, /t/, /d/, /c/, /j/, /k/, /g/, /?/, /s/, /z/, /h/, /m, /n/, /ñ/, /ŋ/, /r/, /l/, /w/, dan /y/, ditambuah duo bunyi lain nan ado pado namo, yaitu /š/ dan /x/. Bunyi /ñ/ jo /ŋ/ indak muncua di awal namo, kecuali sabagai kato sapaan nan manunjuakkan hubuangan kakarabatan. Untuak bunyi tatantu, bunyi /f/, /š/, jo /z/ cenderung dilafalkan manjadi /p/, /s/, jo /j/. Misalkan, pado namo ‘Arifin’, ado parubahan dari bunyi [f] manjadi bunyi [p] sahinggo nan punyo namo ko dipanggia jo sabutan ‘Pin’, atau pado namo ‘Safrizal’ nan dipanggia jo sabutan ‘Sap’.[11]

Namo-namo urang Minangkabau nan babaun Arab, Eropa, Sanskerta, atau nan barasa dari suku lain nan bahasonyo babedo, akan mangalami panyasuaian jo sistem bunyi nan ado dalam bahaso Minangkabau. Gejala parubahan bunyi indak jarang mamuncuakan bunyi baru, yaitu bunyi diftong. Contoh: panggilan ‘Maik’ pado namo Rahmat; bunyi /mat/ sabagai bagian dari panggalan kato ‘mat’ barubah manjadi /maik/. Bunyi diftong pado umumnyo indak muncua pado namo panjang.[11]

Caliak juo[suntiang | suntiang sumber]

Catatan kaki[suntiang | suntiang sumber]

Katarangan
  1. Kasadoalahnyo, didasarkan ateh motivasi nan maagiah namo tu surang
  2. Contoh: Namo-namo saroman Hasril Chaniago (barasa dari suku Caniago), Indra J. Piliang, Basrizal Koto, dan sataruihnyo.
Rujuakan
Dafta pustaka