Lompat ke isi

Suku Malayu (Minang)

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu

Suku Malayu marupoan salah satu suku (klan) dalam tatanan sosial etnis Minangkabau. Suku ko umumnyo manganuik adaik Lareh Koto Piliang, tapi ado pulo nan mamadu'an kaduo sistem adaik di Minangkabau, yaitu Lareh Koto Piliang sakalian jo Lareh Bodi Chaniago (bagantuang kapado di nagari ma mereka tingga) nan bisa dikatoan tamasuak pado Lareh Nan Panjang. Dikatahui suku ko basamo suku Sipisang marupoan pacahan-pacahan dari suku Jambak. Suku Malayu ko lahia dari etnis Minangkabau juo dan matrilineal, indak samo jo etnis Melayu di lua Minangkabau saroman Melayu Riau, Melayu Jambi, Melayu Bengkulu, Melayu Palembang, Melayu Malaysia, dan Melayu-melayu lainnyo nan manganuik patrilineal.

Asa Usua jo Pasebaran

[suntiang | suntiang sumber]

Pado maso kini, distribusi suku Malayu bakonsentrasi di wilayah Ranah Minangkabau sabalah timua. Babarapo di antaro daerah nan bisa dapek disobok'i suku Malayu jo mudah yakni di Sungai Pagu (Muaro Labuah, Sangia dan sakitarnyo), Ranah Indojati, Indropuro, Tapan, Lunang, dan Silauik. Kalau dicaliak pado sumber nan bisa didapek'an di Pusek Dokumentasi dan Informasi Kabudayoan Minangkabau di Kota Padang Panjang, moyang dari masyarakaik suku Malayu dulunyo malakuan migrasi dalam artian lari dari Pagaruyuang ka arah wilayah Solok untuak mancari kahiduik'an nan labiah elok[1] nan pado maso dulunyo wilayah ko dikana sabagai Kubuang Tigo Baleh.

Kato Kubuang Tigo Baleh yaitu tigo baleh urang datuak di ka-rajo-an Minangkabau nan dibuang karano suatu konflik, sahinggo dianggap malakuan pambangkangan. Akhianyo para datuak nan tausia tu mancari daerah nan dapek mereka tingga'i, pajalanan pancarian tu diawali dari Pariangan Padang Panjang, sudah tu manuju ka arah Danau Singkarak. Katiko alah tibo di suatu wilayah nan pas bekonyo dikana jo daerah Aripan, para datuak tu manyaksian pamandangan di bawah area tu nan cukuik data dan bapotensi untuak ditinggali. Pado saaik itulah tasabuik kato “di situlah tampak rasa nan ka elok” nan kalau diartian maknanyo di sinan bantuaknyo nan elok, sairiang bajalannyo wakatu urang-urang manyabuiknyo jo daerah Solok.[2]

Kalau dicaliak dari asa usua panamoan Kubuang Tigo Baleh dan Solok sabana tacaliak ado katakaik'an jo asa muasa suku Malayu ko, dikaranoan juo baawal dari migrasi nan bamakna lari dari Pagaruyuang manuju wilayah nan ka diharok'an mandapek'an kahidupan nan labiah elok. Bisa dikatoan suku Malayu ko tamasuak juo nan pado mulonyo mambuka' paadaban di wilayah Kubuang Tigo Baleh (Solok kini). Dan pado riwayaiknyo dulu para datuak di Kubuang Tigo Baleh sacaro sapihak manjadian juo wilayah ko sabagai luhak nan kaampek, walaupun sacaro resminyo wilayah ko masih marupoan bagian dari wilayah Luhak Tanah Data nan tamasuak bagian dari Luhak Nan Tigo.

Salanjuiknyo kalau dicaliak dari pasabaran urang nan basuku ko, baati sasudah migrasi moyang tu dalam wakatu nan dakek ataupun lamo, urang basuku Malayu pun manyeba ka wilayah Sungai Pagu sabagai wilayah rantau bagi Luhak Nan Tigo, nan kini dikana sabagai wilayah Solok Salatan. Dari Sungai Pagu ikolah bisa dikatoan asa usua awal pasabaran urang basuku Malayu ka wilayah Banda Sapuluah nan kini dikana sabagai wilayah Pasisia Salatan karano dulunyo Banda Sapuluah adalah wilayah rantau bagi Sungai Pagu.

Suku Malayu ko marupoan pacahan dari suku Jambak, sahinggo iko jaleh suku Malayu mang baasa dari etnis Minangkabau tu sorang, dan iko tantu bukan mode anggapan sabagian urang Minang nan maanggap suku ko baasa dari etnis Melayu nan disabuik migrasi ka Minangkabau nan padohal iko indak ado dasanyo.

Di Tanah Data, Sijunjuang, Pariaman dan Pasaman, suku Malayu bakarabaik juo jo suku Mandailiang.

Nama "Malayu" berasal dari bahasa Sanskerta "malaya" yang berarti bukit atau gunung, identik dengan kata "giri" yang berarti bukit dan kata "syaila" yang berarti gunung.

Tak jarang orang Minang menuliskan suku ini dengan suku Melayu yang sebenarnya menimbulkan kerancuan dengan istilah suku Melayu (etnis Melayu) yang merupakan suku bangsa di luar suku Minangkabau (etnis Minangkabau). Padahal harusnya ditulis Suku Malayu mengikuti dialek Minangkabau yang tak mengenal suku kata awal mengandung huruf e atau e pepet. [rujuakan?]

Seiring dengan pesatnya pertumbuhan populasi warga suku Malayu, pemekaran suku menjadi hal yang tak dapat dihindari. Telah terjadi pemekaran suku Malayu menjadi beberapa pecahan suku di berbagai nagari di Minangkabau, antara lain:

  • Malayu Panai
  • Malayu Kecik (Renah Indojati)
  • Malayu Gedang (Renah Indojati)
  • Malayu Gadang Kumbuang (Lunang)
  • Malayu Gantiang
  • Malayu Kampai,
  • Malayu Lua,
  • Malayu Ampek Niniak (Empat Nenek) (Solok Selatan}
  • Malayu Ampek Paruik (Empat Perut) (Solok Selatan)
  • Malayu Bariang Ampek Paruik (Solok Selatan)
  • Malayu Koto Kaciak Ampek Paruik (Solok Selatan)
  • Malayu Durian (Malayu Rajo)
  • Malayan / Malayu Duyan (Malayu-nya orang Ranah Pesisir - Pessel)
  • Malayu Durian Limo Ruang (Solok Selatan)
  • Malayu Badarah Putiah,
  • Malayu Baduak,
  • Malayu Balai,
  • Malayu Baruah,
  • Malayu Bendang,
  • Malayu Bongsu,
  • Malayu Bosa,
  • Malayu Bungo,
  • Malayu Cikarau,
  • Malayu Gandang Perak,
  • Malayu Kumbuak Candi,
  • Malayu Kumbuak Harum,
  • Malayu Panjang,
  • Malayu Patar,
  • Malayu Siat,
  • Malayu Talang,
  • Malayu Tobo,
  • Malayu Tongah (Tangah)

Di antara suku-suku yang termasuk kerabat dekat suku Malayu di Minangkabau adalah:

Gala Datuak Suku Malayu

[suntiang | suntiang sumber]
  • Datuak Gadang Bandaro (tanjuang barulak/luhak nan tuo)
  • Datuak Bandaro Sati
  • Datuk Kayo
  • Datuk Penghulu Mudo
  • Datuk Kulilingi
  • Datuk Maruhun Tinggi
  • Datuk Bagindo Basa
  • Datuk Basa
  • Datuk Basa Batuah
  • Datuk Rajo Mole
  • Datuk Sari Mole
  • Datuk Bandaro Hitam
  • Datuk Pintu Langit
  • Datuk Rajo Dilie
  • Datuk Topo
  • Datuk Majo
  • Datuk Tuo
  • Datuk Bagindo
  • Datuk Rajo Nan Godang
  • Datuk Marajo
  • Datuk Sori Marajo
  • Datuk Rangkayo Basa
  • Datuk Tanimbayir Nan Tuo
  • Datuk Rajo Manang (Malayu Duyan)
  • Datuak Mangkudum Sati
  • Datuak Tanbijo
  • Datuak Mangkudum Tungga
  • Datuak Bosa Marajo
  • Datuak Siri Marajo
  • Datuk Paduko Sutan
  • Datuak Bandaharo (di Nagari Tigo Jangko, Kec. Lintau Buo, Kab. Tanah Data).[3]
  1. Badasakan dari Pusek Dokumentasi dan Informasi Kabudayoan Minangkabau - Kota Padang Panjang (sabagai sumber primer) nan disampaian de' salah satu pangunjuang nan basuku Malayu (sabagai sumber sekunder). Dikunjuangi sakitar tahun 2018-2019.
  2. Ramadhani, Nia (4 Agustus 2023). "Asal Usul Terbentuknya Kota Solok dan Sejarah Kubuang Tigo Baleh". Harian Haluan (dalam Bahaso Indonesia). Diakses pas tanggal 24 Juni 2024.
  3. Alda, Oviola Putri (2020). "Nama-nama Gala Datuak di Nagari Tigo Jangko Kecamatan Lintau Buo Kabupaten Tanah Datar: Tinjauan Antropolinguistik". Skripsi (dalam Bahaso Indonesia). Padang: Universitas Andalas.