Parang Balasting

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
(Dialiahkan dari Parang Belastiang)
Tugu Perjuangan Rakyat Kamang 1908 di Bukittinggi, Sumatera Barat.

Parang Balasting adolah sabuah palawanan ka kolonial pamarintah Hindia Balando dek ulah panarapan pajak (Balando: belasting) langsuang kapado masyarakaik. Parang ko tajadi pado Juni 1908, nan malibatkan masyarakaik jo mamakai sanjato.[1] Parang ko tajadi paratamo kali di daerah Kamang, Kabupaten Agam, Sumatera Barat. Tajadinyo parang antaro masyarakaik kamang katiko itu dipicu dek masyarakaik kamang nan manulak untuak mambayia pajak ka pamarintah Hindia Balando sangkek itu.[2] Parang belastiang ko indak hanyo tajadi di daerah Kamang, tapi malaweh pulo ka daerah lain di Sumatera Barat cando di Manggopoh, Lintau Buo, dan lainnyo.[1]

Latar balakang[suntiang | suntiang sumber]

Parang belastiang nan tajadi di Kamang dapek disabuik juo jo Parang Kamang. Dinamoan jo belastiang, karano diambiak dari bahaso Balando nan aratinyo pajak, nan manjadi pangka parang ko.[3] Pado maso itu Pamarintah Hindia Balando nan bakuaso kakurangan dana pamasukan dari hasia buah kopi jo hasia tani lainnyo nan di tanam sacaro pakso dek masyarakaik katiko itu. Kaadaan kauangan Balando katiko itu nan indak saimbang mambuek Pamarintah Hindia Balando mambuek aturan baru nan dibabankan ka masyarakaik yaitunyo masyarakaik musti mambayia pitih pajak ka Balando. Pajak tasabuik mulai balaku di Sumatera Barat sajak 1 Maret 1908.[4] Dek karano itulah masyarakaik Minangkabau sangaik manulak kabijakan tasabuik. Hinggo akhianyo pado Ari Akaik tanggal 15 Juni 1908, batapatan jo Balando nan datang dari Fort de Kock (namo lamo Bukiktinggi) pado malam hari lansuang manyarang masyarakaik Kamang nan manulak mambayia pajak. Mako tajadi lah parang belastiang tasabuik nan partamo kalinyo.[3]

Faktor panyabab[suntiang | suntiang sumber]

Tajadi parang iko dek masyarakaik manulak paraturan nan diagiah pamarintah Hindia Balando ka masyarakaik Minangkabau katiko itu. Babarapo faktor panyabab masyarakaik manulak sarato mambuek masyarakaik berang diantaronyo iolah Balando maingkari Pajanjian Plakat Panjang nan isinyo Balando indak ka mamunguik apopun dari masyarakaik. Faktor kaduo dek masyarakaik musti pulo mananam kopi, ciek kaluarga musti mananam kopi sabanyak 150 batang dalam sataun.[3] Salanjuiknyo masyarakaik musti manjua hasia panen kopinyo ka Balando jo harago nan murah. Dan tarakhia tantunyo panarapan pajak. Pajak nan ditatapkan antaro lain pajak kapalo (hoofd belasting), pajak barang masuak/cukai (inkomsten belasting), pajak rodi (hedendisten), pajak kamanangan/labo (wins belasting), pajak rumah tanggo (meubels belasting), pajak dabiah taranak (slach belasting), pajak timbakau (tabak belasting), jo pajak rumah adat (adat huizen belasting).[3][4]

Jalannyo parang[suntiang | suntiang sumber]

Parang Kamang[suntiang | suntiang sumber]

Parang Kamang
Tangga 1908
Tampek Kamang, Agam, Sumatra Barat
Casus belli Balastiang (pajak)
Pihak nan talibaik
Rakyaik Kamang Hindia Balando
Korban
100 urang maningga 12 urang maningga

20 urang luko-luko

Perang Kamang marupokan parang balastiang nan tajadi di Kamang, Agam taun 1908. Daerah Kamang talatak kiro-kiro 16 km dari Fort de Kock sarato daulunyo manjadi basis pandukuang Tuanku Nan Renceh samaso Parang Paderi.[5]

Mulonyo Pamarintah Hindia Balando manarapkan pajak ateh hasia taranak masyarakaik. Aturan ko kudian ditulak masyarakaik. Puncak dari palawanan ko adolah katiko Pamarintah Hindia Balando mangirim pasukan pado 15 Juni 1908 ka Kamang.[6] Masyarakaik malawan baliak jo basinjato nan dipimpin dek Syekh H. Abdul Manan. Baliau gugua di medan parang dan anaknyo, H. Ahmad Marzuki, ditangkok dek Tantara Hindia Balando.[7] Dek parang ko, 100 urang maningga dek tatembak, samantaro dari pihak tantara ado 12 urang maningga jo labiah kurang 20 urang luko-luko.[8] Bakaba pulo takaik kajadian itu, kudo punyo niniak dari Mohammad Hatta tatembak samaso parang. Sainggo niniak pai ka gaduang residen Padang dan mamberangan sang Residen. Amrin Imran mancataik Niniak Mohammad Hatta sabagai urang pamberang.[9]

Parang Manggopoh[suntiang | suntiang sumber]

Perang Manggopoh
Tangga 1908
Tampek Manggopoh, Sumatera Barat
Casus belli Balastiang (pajak)
Pihak nan talibaik
Rakyaik Manggopoh Hindia Balando
Korban
7 urang maningga

7 urang tatangkok

53 urang maningga

Perang Manggopoh balansuang di Manggopoh, Sumatera Barat dipimpin dek Siti Manggopoh.[10] Masyarakaik maraso taino mambayia pajak ka Hindia Balando dek tanah tasabuik alah dipunyoi turun tamurun.[4] Masyarakaik akhianyo barani malawan dek mandapek kaba baso masyarakaik Kamang alah dulu malawan. Dek parang ko, 53 urang tantara kolonial maningga. Samantaro korban dari masyarakaik ado 7 urang maningga sarato 7 urang tatangkok tamasuak Siti Manggopoh.[10]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. a b Okezone (2019-06-16). "Peristiwa 16 Juni: Perang Belasting di Sumbar hingga Abu Bakar Ba'asyir Divonis 15 Tahun Penjara : Okezone Nasional" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2021-01-30. 
  2. "Sejarah Hari Ini: 16 Juni 1902, Perang Belasting Meletus di Sumbar". Solopos.com (dalam bahasa Indonesia). 2019-06-16. Diarsipkan dari versi asli tanggal 2021-01-25. Diakses tanggal 2021-01-30. 
  3. a b c d "Perang Belasting di Sumbar". Diakses tanggal 30-01-2021. 
  4. a b c "Siti Manggopoh, Mujahidah Perang Belasting (Bagian 1)". Republika Online (dalam bahasa Indonesia). 2020-04-02. Diakses tanggal 2021-01-30. 
  5. Tamar Djaya (dkk). 70 Tahun Perang Kamang, Manggopoh (1978). Jakarta: Panitia Besar Peringatan Perlawanan Rakyat Minangkabau Menentang Penjajah.
  6. Nafis, A., (2004), Syair Perang Kamang, Pusat Pengkajian Islam dan Minangkabau, ISBN 979-3797-02-9
  7. Djurip, (1996), Kajian naskah Pemimpin ke syurga dan Syair Perang Kamang yang kejadian dalam tahun 1908, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan RI.
  8. Hatta, M., (2011), Untuk Negeriku: Sebuah Otobiografi, Penerbit Buku Kompas, ISBN 979-709-540-1.
  9. Imran, Amrin (1991). Mohammad Hatta:Pejuang, Proklamator, Pemimpin, Manusia Biasa. hlm.9. Jakarta: Mutiara Sumber Widya. OCLC 9072338
  10. a b Abel Tasman, Nita Indrawati, Sastri Yunizarti Bakry, Mestika Zed, (2003), Siti Manggopoh, Yayasan Citra Budaya Indonesia, ISBN 979-95830-7-1