Urang Sherpa

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
(Dialiahkan dari Sherpa)
Sherpa
Kaluargo Sherpa jo pakaian tradisional Sherpa
Jumlah populasi

lk. 276,700[1]

Kawasan bapopulasi cukuik banyak
Nepal, Cino (Wilayah Otonomi Tibet), Bhutan, India (Sikkim, Arunachal Pradesh, Assam, Darjeeling)
Bahaso
Sherpa, Nepali
Agamo
Sabagian gadang Buddha (93%) jo sabagian ketek: Hindu, Bön, Kristen
Artikel iko mamuek Sambhota Script. Tanpa dukuangan multibahaso, Sanak mungkin hanyo mancaliak tando tanyo, tando kotak, atau karakter lain salain dari Sambhota script.

Urang Sherpa adolah salah satu kalompok etnik gadang nan marupoan panduduak asali daerah pagunuangan di Nepal, sarato babarapo wilayah di Cino, Bhutan, India, jo pagunuangan Himalaya. Kato sherpa atau sherwa baasa dari kato-kato bahaso Sherpa: Shar ("timur") jo Wa ("urang"), nan marujuak kapado daerah asanyo di Tibet.

Sabagian gadang urang Sherpa iduik di wilayah-wilayah timur Nepal; namun ado babarapo nan iduik labiah ka barat di Lambah Rolwaling jo di wilayah Helambu di utara Kathmandu. Tengboche adolah kampuangSherpa nan tatuo Nepal. Urang Sherpa iduik juo di Cino, Bhutan, jo di nagara-nagara bagian Indian di Sikkim jo bagian utara West Bengala Barat, kusuihnyo di distrik Darjeeling. Bahaso Sherpa tamasuak cabang selatan dari rumpun bahaso Tibeto-Burma, jo marupoan gabuangan dari dialek Tibet Timur (Khamba) jo dialek-dialek Tibet tangah. Walaupun baitu, bahaso ko balain jo bahaso Tibet Lhasa sarato indak dapek dipahami jo panutua bahaso Lhasa.[2]

Jumalah urang Sherpa nan baimigrasi ka nagara-nagara Barat taun-taun tarakia ko samangkin maningkek, kusuihnyo ka Amerika Sarikat. Kota New York marupoan tampek komunita urang Sherpa tagadang di Amerika Sarikat, di mano populasinyo mancapai labiah kurang 3,000 jiwa. Sensus 2001 Nepal mancatat baso tadapek 154,622 urang Sherpa nan tingga di wilayah nagara ko. Babarapo urang Sherpa cukuik tanamo dek kaahliannyo dalam mamanjek gunuang (mountaineering).

Sijarah[suntiang | suntiang sumber]

Kalompok etnik Nepal tatantu: Sherpa, Thakali, Gurung, Sunuwar, Kirati, Rai, Lohorung, Parali, Bahing, Limbu, Newar, Pahari, Tamang

Urang Sherpa adolah kalompok urang nomadik (iduik bapindah tampek) patamo nan manatap di Distrik Solukhumbu (Khumbu), Nepal, nan kudian palahan-lahan bapindah ka arah barat sapanjang jalua padagangan garam. Manuruik sijarah lisan urang Sherpa, ampek kalompok bapindah kalua dari Solukhumbu dalam wakatu nan balainan, nan marupoan asa dari ampek klan utamo Sherpa: Minyagpa, Thimmi, Sertawa, jo Chawa. Kaampek kalompok tu kudian bapacah lai manjadi labiah dari 20 klan nan balainan nan ado kini ko. Sakita abaik ka-14, itulah kiro-kiro maso niniak muyang Sherpa bamigrasi dari Kham. Adonyo konflik dalam agamo Buddha Mahayana mungkin salah satu panyabauk tajadinyo migrasi tasabuik pado abaik ka-13t jo ka-14 Masehi. Para migran Sherpa tu bapindah malalui  Ü jo Tsang, sabalun malinteh ka Himalaya.

Pado kiro-kiro 1400-an, urang Sherpa Khumbu alah mancapai pamarentahannyo surang (otonomi) dalam nagara Nepal nan baru tabantuak. Sakita taun 1960-an, basamo katagangan jo Cino nan maningkek, pangaruah pamarentah Nepal bakambang taradok urang Sherpa. Taun 1976, Khumbu manjadi taman nasional, jo pariwisata manjadi kakuatan ekonomi nan gadang.[3]

Gautam (1994) manyimpulkan baso urang Sherpa bamigrasi dari Tibet labiah kurang 600 taun nan lalu, malalui jalua salo Nangpa La. Dipakiroan baso kalompok urang nan baasa dari wilayah Kham di Tibet timur disabuik "Shyar Khamba" (urang nan datang dari Kham timur), sarato tampek di mano urang tu kudian menetap disabuik "Shyar Khumbu". Sairiang balalunyo wakatu, "Shyar Khamba," panduduak dari Shyar Khumbu, kudian disabuk jo namo Sherpa.[4] Panalitia tarakia dari Musium Etnografis Nepal (2001) manunjuakan baso Nepal nan kini adolah bagian nan indak tapisahkan dari Karajaan Nepal. Sajak jaman daulu kala, urang Sherpa jo panduaduak asli Nepal lainnyo sarupo urang-urang Kirat, iduik bapindah-pindah dari satu tampek ka tampek lainnyo dalam wilayah Himalayan untuak batahan iduik sabagai pagumbalo jo padagang taranak pagunuangan.[5]

Genetika[suntiang | suntiang sumber]

Panalitian genetika manunjuakan baso banyak populasi Sherpa punyo frekuensi alel nan acok ditamuan di wilayah-wilayah lain Tibeto-Burma, di mano dalam tes gen kadakekan tagadang iolah kapado sampel populasi Tibet nan dikarajoan di Wilayah Otonomi Tibet Xizang. Sacaro genetika, klaster Sherpa paliang dakek jo sampel populasi urang Tibet jo urang Han. Salain itu, Sherpa manunjuakan kadakekan jo babarapo populasi Nepal, nan paliang gadang jo urang Rai, kudian jo urang Magar jo urang Tamang.[6]

Panalitian taun 2016 tantang Sherpas di Cino mampaliekan kamungkinan ado sabagian ketek urang Sherpa jo Tibetan nan punyo frekuensi alel nan baasa dari populasi kuno nan tapisah, nan dipakiroan alah tapisah labiah kurang antaro 11,000 inggo 7,000 taun nan lalu.[7]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. peoplesgroups.org - Sherpa
  2. "Journée d'étude : Déserts. Y a-t-il des corrélations entre l'écosystème et le changement linguistique ?". Lacito.vjf.cnrs.fr. Diarsipkan dari versi asli tanggal 18 March 2012. Diakses tanggal 8 March 2012. 
  3. Sherpa, Lhakpa Norbu (2008). Through A Sherpa Window: Illustrated Guide to Traditional Sherpa Culture. Jyatha, Thamel: Vajra Publications. ISBN 9789937506205. 
  4. "Tapting Samaj Sewa". Tapting.org. Diakses tanggal 8 March 2012. 
  5. "Nepal Ethnographic Museum". Asia-planet.net. Diakses tanggal 8 March 2012. 
  6. Cole, Amy M.; Cox, Sean; Jeong, Choongwon; Petousi, Nayia; Aryal, Dhana R.; Droma, Yunden; Hanaoka, Masayuki; Ota, Masao; Kobayashi, Nobumitsu; Gasparini, Paolo; Montgomery, Hugh; Robbins, Peter; Di Rienzo, Anna; Cavalleri, Gianpiero L. (2017). "Genetic structure in the Sherpa and neighboring Nepalese populations". BMC Genomics. 18 (1): 102. doi:10.1186/s12864-016-3469-5. ISSN 1471-2164. PMC 5248489alt=Dapat diakses gratis. PMID 28103797.  This article contains quotations from this source, which is available under the Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license.
  7. Lu, Dongsheng; et al. (September 1, 2016). "Ancestral Origins and Genetic History of Tibetan Highlanders". The American Journal of Human Genetics. 99.