Nawawi Soetan Makmoer

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Nawawi Soetan Makmoer
Berkas:Nawawi Soetan Makmoer.jpg
Lahia1859
Maningga11 November 1928 (umur 69)
Bukittinggi, Hindia Belanda
KarojoPengajar
Dikana dekGuru Sekolah Raja (Kweekschool) Fort de Kock (Bukittinggi)
PasanganChatimah
AnakSyarifah Nawawi
Urang tuoMalim Maradjo

Nawawi gala Soetan Makmoer atau akrab disapo Angku Nawawi (lahia di Padang Panjang, 1859 - maningga di Bukittinggi 11 November 1928, pado umur 69 tahun) adolah saurang guru jo tokoh pandidik di Minangkabau pado akhia abaik ka-19 jo awal abaik ka-20. Inyo marupoan guru nan tanamo pado Sakolah Rajo (Kweekschool) di Fort de Kock (Bukittinggi).

Nawawi basamo Charles Adriaan van Ophuijsen jo sajawat pribuminyo, Moehammad Taib Sutan Ibrahim manyusun Ejaan van Ophuijsen pangganti ijoan bahaso Melayu pado tahun 1896.

Riwayaik[suntiang | suntiang sumber]

Kahidupan pribadi[suntiang | suntiang sumber]

Nawawi Soetan Makmoer lahia di Padang Panjang pado tahun 1859. Ayahnyo bagala Malim Maharadja asal Koto Gadang, saurang manteri cacar di sinan. Ibunya barasa dari Tiku. Angku Nawawi punyo saudara banamo Angku Rasad gala Soetan Saidi, saurang guru H.I.S di Solok (maningga pado Juni 1929).

Samaso ketek manjalang umua tujuah tahun, inyo tingga di Padang Panjang basamo ayah jo mandehnyo. Sasudah itu, inyo pindah ka Lolo, Alahan Panjang, dan tingga basamo Mangkoeto Bandaharo, apak keteknyo nan marawatnyo dan manyakolahannyo. Salapeh duo tahun di sinan, inyo pindah ka Soepajang.

Sabalun tamaik sikolah, ayahnyo maningga dunia dan inyo baliak ka tampek mandehnyo. Mandehnyo manikah untuak kaduo kalinyo jo Soetan Radja Emas. Di bawah asuhan ayah tirinyo, Soetan Radja Emas, inyo tamaik baraja di sakolah Melayu.

Pado tahun 1873, Nawawi mulai manjadi murik Sakolah Rajo (Kweekschool). Katiko ka masuk ka sakolah itu, inyo diuji basamo 14 calon murik lainnyo. Inyo kamudian ditarimo sabagai murik Sakolah Rajo saat umuanyo 14 tahun. Di sinan inyo barajo jo banyak guru, di antaranyo nan paling bapangaruh adolah Herth van Wijk nan manjabaik sabagai guru kapalo. Tapi, sabalum Nawawi luluih dari Sakolah Rajo, Wijk dipindahan ka Betawi dan nan manjabaik sabagai guru kapalo baru adolah J.L. van der Toorn.[1]

Di Sakolah Rajo, Nawawi tasabuik sabagai murik nan luruih jo pandai. Inyo dituokan oleh kawan-kawan saangkatannyo. Pada tahun 1877, katiko usianyo 18 tahun, Nawawi tamaik dari Sakolah Rajo dan mandapek ijazah manjadi guru dan manyandang gala 'Engku'.[2]

Nawawi sanang baolahraga, tarutamo jo olahraga pacu kudo. Inyo marupoan saketek dari elit Minangkabau nan mamiliki babarapo ikua kudo pacu rancak untuk dibawo ka galanggang.[1]

Karir[suntiang | suntiang sumber]

Sasudah tamaik dari Sakolah Rajo, Nawawi diangkek manjadi guru di sakolah Malayu (kini di Kabupaten Agam). Di sakolah itu, inyo mandapek gaji sakitar 20 gulden sabulan. Di sela-sela waktu maaja, inyo baraja pulo Bahaso Balando nan dibantu jo guru-guru Balando dari almamaternyo.

Pado tahun 1882, inyo maambiak ujian hulpactie di Betawi. Di siko, inyo manjadi ciek di antaro urang Minangkabau patamo nan mandapek ijazah itu. Pado patangahan tahun 1883, Nawawi baranti jadi guru di sakolah Malayu di Agam. Inyo diangkek manjadi hulponderwijzer van den eersten rang (asisten guru kelas satu)[2] dan guru bantu di Sakolah Rajo (Kweekschool). Gajinyo maningkek manjadi 150 gulden.[3]

Pado tahun 1884, saurang inspektur pendidikan kolonial, Verkerk Pistorius, bakunjuang ka Sakolah Rajo. Verkerk nio maapuih bahaso Balando dari kurikulum sakolah itu. Manuruiknyo, bahaso Belanda indak ado manfaaiknyo diajaan di sinan. Nawawi indak satuju jo rancana Verkerk. Baginyo, bahaso Balando amaik diparaluan untuk kamajuan murik-murik calon guru di maso depan. Sayangnyo, usaho Nawawi untuk maubah rancana Verkerk indak berhasil. Salamo duo puluh tahun, yaitu dari 1884 hinggo 1904, murik-murik Sakolah Rajo indak lai baraja bahaso Balando.[4]

Pado tahun 1896, Nawawi dan kawan-kawannyo, antaro lain Charles Adriaan van Ophuijsen dan Moehammad Taib Sutan Ibrahim manyusun ejaan van Ophuijsen sabagai pangganti ejaan bahaso Melayu dan akhirnyo mulai digunokan di saluruh Hindia-Balando pado 1910.[2] Mereka batigo juo diagiah karajo oleh pamarintah Balando untuk manatokan aksara Latin untuk Bahaso Melayu. Hasil karajo mereka dikenal dengan namo Kitab Logat Melajoe nan dipakai pado tahun 1901 sampai tahun 1947.[5]

Pado tahun 1908, sasudah 25 tahun inyo maaja di sinan, Nawawi manyalin karangan buku Gedenkoek Kweekschool Fort de Kock ka dalam Bahaso Malayu.

Pado tahun 1916, Nawawi pensiun maaja dari Sakolah Raja. Inyo manjadi guru di Sakolah Rajo salamo 33 tahun. Salamo maaja di sinan, banyak di antaro murid-muridnyo manjadi urang tanamo di kamudian hari. Babarapo di antaranyo adolah Tan Malaka, Baginda Dahlan Abdoellah, Sutan Mohammad Zain, dan tamasuk anaknyo surang, Syarifah Nawawi yang marupoan padusi partamo nan tamat dari Sakolah Rajo.[2] Sjarifah saangkatan jo Tan Malaka dan Baginda Dahlan Abdoellah (kaduonyo kudian samo-samo manaruihan sakola ka Balando). Kabanyo, Tan Malaka jo Dahlan Abdoellah pernah jatuh cinto ka Sjarifah.[3]

Salain itu, Nawawi pernah pulo diangkek manjadi Lid School Commissie (Katua Komisi Selatan) dan Lid Gemeentee (Katua Dewan Kota) Bukittinggi.[2]

Nawawi maningga di usia sanjo, usia hampia 70 tahun, tapeknyo pado 11 November 1928, satalah sabalumnyo mandarito panyakik. Hinggo kini, namonyo dapek ditamukan pado salah satu sisi tembok SMA Negeri 2 Bukittingi.[6]

Kahidupan Pribadi dan Keluarga[suntiang | suntiang sumber]

Samaso hiduik, Nawawi manikah sabanyak tigo kali. Mulo-mulo manikah di Aia Bangih, kudian di Padang. Namun, sayangnyo kadua pakawinan tasabuik indak batahan lamo. Sasudah itu, inyo manikah jo Chatimah dan dikaruniai sambilan urang anak, anam diantaranyo laki-laki dan tigo padusi.[2] Anaknyo nan kaampek, Syarifah Nawawi, tanamo sebagai aktivis pendidikan dan manjadi padusi Minangkabau patamo nan mandapek pandidikan ala Eropa malalui Sakolah Rajo di Bukittinggi dan manaruihan pendidikannyo ka HBS di Batavia.[4] Sarupo jo Nawawi dan Syarifah, duo generasi katurunan Syarifah salanjuiknyo juo manjadi urang tanamo di Indonesia, yaitu Mien Soedarpo dan Shanti L. Poesposoetjipto.

Panghargaaan[suntiang | suntiang sumber]

Barakaik jaso-jasonyo nan tinggi dalam bidang pendidikan, Nawawi mandapek penghargaan bintang perak dari Departemen Pendidikan dan Ibadat (Departement van Onderwijs en Eredienst), bintang emas dari Gubernur Jendral Hindia-Balando, dan bintang Oranje Nassau dari Ratu Balando, Wilhelmina. Pado tahun 1907, Departemen Pendidikan dan Ibadat maagiah kesempatan kapado Nawawi untuk bakunjuang ka Pulau Jawa manambah wawasan. Inyo kamudian mangunjungi Candi Borobudur jo Candi Mendut.[5]

Rujukan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Padang Ekspres, 18 Agustus 2019.
  2. a b c d e Hasril Chaniago (ed.). (2023). Ensiklopedia Tokoh 1001 Orang Minang. Padang: UMSB Press-Yayasan Pusat Kebudayaan Minangkabau.
  3. Padang Ekspres, 5 Agustus 2018.
  4. Soedarpo, Mien (1997). Kenangan Masa Lampau (dua jilid). Jakarta: Grasindo.
  5. Singgalang, 13 Februari 2011.

Pautan lua[suntiang | suntiang sumber]