Talempong Unggan

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu

Talempong Unggan adolah sakumpulan alaik musik tradisional Minangkabau nan tadiri dari anam talempong, duo gandang jo ciek aguang. Kumpulan alaik musik ko mahasiakan nada pentatonik. Talempong Unggan hanyo buliah dimainkan dek padusi sarato hanyo katiko acara adaik di Rumah Gadang jo harus mandapekan izin dari pamuko adaik.[1] Salain itu, paralatan musik ko manjadi bagian dari acara basunaik.[2] Talempong Unggan manjadi ciek dari banyak tradisi nan dilakukan dek masarakaik di Kanagarian Unggan, Kecamatan Sumpur Kudus.[3][4]

Notasi musiknyo adolah 1/16.[5] Melodi nan dihasiakan indak maikuik ka irama tatantu tapi capek jo katukan 2/4 jo 4/4. Tiok musik nan dihasiakan sasuai jo carito nan mangiringinyo.[6] Panamoan lagunyo barasa dari namo daerah di sakita Desa Unggan jo dari paristiwa alam.[7] Urang-urang nan mamainkannyo labiah mangutamokan caro panyajian jo teknik pamainan dibandingkan jo melodinyo.[8]

Teknik bamain[suntiang | suntiang sumber]

Talempong Unggan tadiri dari tigo jinih alaik musik yaitu 5 talempong, 2 gendang, jo 1 aguang. Pamainnyo tadiri dari ampek urang. Ciek urang sabagai pamain talempong, duo urang sabagai pamain gandang, jo ciek urang sabagai pamain aguang. Urang-urang nan mamainkannyo ko manggunokan teknik tatantu dalam mamainkan masiang-masiang alaik musik.[9]

Teknik mamainkan talempong[suntiang | suntiang sumber]

Alaik musik talempong dilatakkan di ateh duo rantangan tali nan sajaja di kayu jo posisi ka kiri ka kanan. Talempong mamiliki pola nada nan indak barurutan. Umumnyo, urutannyo iolah 4-2-1-3-5. Nada 1 barado di tangah. Nada 1 diapik dek nada 2 di kiri jo nada 3 di kanan. Nada 4 barado di kiri nada 2, sadangkan nada 5 barado di kanan nada 3. Namun susunan nada talempong indak barurutan dari kiri ka kanan. Posisi nada disasuaikan jo lagu nan ka dinyanyikan. Pado lagu Aandang Aguang jo Pararakan Kuntu, pola nadanyo adolah 2-4-5-3-1. Pado lagu Sikadudu, polanyo adolah 1-3-5-4-2, sadangkan pado lagu Tupai Bagaluik polanya adolah 5-2-4-3-1.[10] Pamain talempong duduak baselo jo mamacik panokok jo tangan kiri di ateh lutuik kiri jo tangan kanan di ateh lutuik kanan. Pandangan pamain talempong maadok ka mungko.[11]

Alaik panokok talempong dipacik dek ampu jari jo talunjuak. Panokok dipacik dek tangan kiri jo tangan kanan sacaro sajaja. Talempong ditokok dari jarak 10 sentimeter. Gadangnyo bunyi nan dihasiakan ditantukan dek kakuatan tangan.[12] Posisi tangan barada pado nada-nada nan paliang lua manuju ka nada tangah.[12] Talempong ditokok jo ampek caro. Partamo, kaduo tangan maleba dari arah kiri ka kanan. Kaduo, kaduo tangan mangarah ka nada tangah. Katigo, tangan kanan mangikuti arah tangan kiri. Keampek, tangan kiri mangikuti arah tangan kanan.[13]

Teknik mamainkan gandang[suntiang | suntiang sumber]

Gandang dimainkan jo posisi duduak baselo jo ditampekkan pado salah ciek kaki supayo indak manggarik katiko dimainkan.[14] Gandang mahasiakan tigo bunyi nan babeda. Bunyi partamo dihasiakan dari pukulan ampek jari tangan kiri (indak pakai ampu jari) ka tapi kiri gandang. Bunyi kaduo dihasiakan dari pukulan panokok manggunokan tangan kanan ka tapi kanan gandang. Bunyi katigo dihasiakan dari pukulan jari tangah, jari manih jo jari kalingkiang sacaro basamo ka muko gandang bagian kanan.[15]

Teknik mamainkan aguang[suntiang | suntiang sumber]

Aguang dimainkan jo posisi duduak baselo nan dilatakkan di ateh paho kiri. Tombol aguang didakekkan jo tangan kanan. Panokoknyo dipacik jo tangan kanan jo tombol ditakan jo tangan kiri untuak manghasiakan bunyi gema. Samantaro bunyi tanpa gema dihasiakan malalui pukulan nan indak batakanan dari tangan kiri. Caro iko diulang taruih manaruih inggo musik salasai dimainkan.[16]

Komposisi musik[suntiang | suntiang sumber]

Talempong Unggan umumnyo dimainkan jo notasi musik 1/16.[5] Melodi nan dihasiakan indak mangikuti irama tatantu, tatapi capek. Katukannyo manggunokan ketukan 2/4 jo ketukan 4/4. Tiok musik nan dihasiakan sasuai jo carito nan mangiringinyo. Ide musik nan digunokan tabagi manjadi duo.[6] Partamo, musik nan didasarkan pado namo daerah di sakita Kampar Kiri inggo ka Unggan, yaitu Kuntu, Ludai, Singingi, Silapan, jo Tanjuang Balik. Kaduo, musik nan didasarkan pado paristiwa alam, takah pakalahian tupai, cucuakan kayu, ramo-ramo tabang, urang tuo mancari mangga, jo urang Habalan batuka baju. Tiok musik mamiliki bagian pambukak jo isi lagu.[7] Musik pambukak dilakukan pado duo birama talempong, sadangkan isi lagu dimulai sajak birama katigo jo talempong jo gandang. Sasudahnyo, musik diiriangi dek talempong, gandang, jo aguang sacaro basamo-samo inggo birama ka anam. Birama katigo hinggo kaanam kudian diulang taruih manaruih inggo lagu salasai.[17]

Lagu[suntiang | suntiang sumber]

Dalam Talempong Unggan, lagu dibagi manjadi tigo yaitu lagu lamo, lagu gubahan, jo lagu baru. Lagu lamo marupokan lagu nan mambahas tantang sijarah masarakaik, takah lagu Pararakan Kuntu, Tanjuang Bolik, jo Singingi. Lagu gubahan marupokan ciptaan dari musikus-musikus nan didasari dek pangalaman jo pamahaman tantang musik, takah lagu Cancang Taredek Jadi Ukia, Samalam di Loban, jo Muaro Peti. Lagu baru adolah lagu daerah nan dinyanyian jo manggunokan Talempong Unggan, takah Kelok Sambilan, Tak Tontong, jo Kutang Barendo.[3]

Lagu dinyanyian wakatu pamain gandang mulai manabuah jo maagiahkan babarapo melodi. Urutan lagu-lagu disasuaikan jo urutan alaik musik nan dimainkan jo jumlahnyo. Lagu taruih dinyanyikan hinggo kasadoalah alaik musik dimainkan basamo. Pamainan musik ka diakhiri sasudah melodi musik mulai barubah.[18]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Direktorat Warisan dan Diplomasi Budaya 2019.
  2. Nengsih dan Syeilendra 2019, hlm. 74.
  3. a b MK 2017, hlm. 96.
  4. infopublik.id 2019.
  5. a b Marh 2016, hlm. 102.
  6. a b Marh 2016, hlm. 104.
  7. a b Marh 2016, hlm. 104–105.
  8. MK 2017, hlm. 101.
  9. MK 2017, hlm. 96–97.
  10. MK 2011, hlm. 74.
  11. MK 2011, hlm. 74–75.
  12. a b MK 2011, hlm. 75.
  13. MK 2011, hlm. 75–76.
  14. MK 2011, hlm. 76.
  15. MK 2011, hlm. 77.
  16. MK 2011, hlm. 78.
  17. Marh 2016, hlm. 105.
  18. MK 2017, hlm. 98.

Daftar pustaka[suntiang | suntiang sumber]