Datuk ri Bandang

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Datuk ri Bandang
Lahia
Abdul Makmur

Abad 16
ManinggaAbad 17
Tallo, Kerajaan Tallo, Sulawesi
Namo lainKhatib Tunggal
KarojoUlama
Dikana dekPenyebar Islam di Luwu, Gowa, Tallo, Kerajaan Gantarang (Sulawesi), Kutai (Kalimantan) dan Kerajaan Bima (Nusa Tenggara)




Datuk Ri Bandang nan banamo asli Abdul Makmur jo namo Khatib Tunggal adolah surang ulama dari Koto Tangah, Minangkabau nan manyebarkan agamo Islam ka karajaan-karajaan di wilayah timur nusantara, iyolah Karajaan Luwu, Karajaan Gowa, Karajaan Tallo jo Karajaan Gantarang (Sulawesi) sarato Karajaan Kutai (Kalimantan) jo Karajaan Bima (Nusa Tenggara).Datuk ri Bandang jo duo dunsanaknyo nan juo ulama, iyolah Datuk Patimang nan banamo asli Datuk Sulaiman jo judul Khatib Sulung jo Datuk Ri Tiro nan banamo asali Nurdin Ariyani jo judul Khatif Bungsu jo sabuting kawannyo, Tuan Tunggang Parangan mangarajokan syiar Islam sajak kadatangannyo pado akhir abaik ka-16 sampai akhir iduiknyo ka karajaan-karajaan nan ado di timur nusantara pado maso itu.[1][2]

Tibo di Sulawesi[suntiang | suntiang sumber]

Tadapek pabedaan pandapek takaik datangnyo Datuk ri Bandang ko di Sulawesi. Sabagian bapandapek kalau datangnyo adolah ateh pamintaan komunitas Malayu di Somba Opu kapado ratu Aceh. Samantaro sabagian lainnyo bapandapek kalau Datuk ri Bandang datang ka Sulawesi karano di utuih Sunan Giri.[3] Talapeh dari pabedaan iko, Datuk ri Bandang diyakini partamo kali tibo di Makassar basamo duo ulama lainnyo pado pangujuang abad ka-16 atau awal abad ka-17. Maso itu, panganuik Islam memang alah ado di Sulawesi Salatan akibaik datangnyo urang padagang Muslim. Tetapi, urang ko juo tangah basaiang jo umat Kristen untuak mamparoleh pangaruah di lingkuangan istana Kerajaan Gowa, Suppa, jo Siang. Pado awalnyo, katigo ulama badakwah di Luwu, yang dianggap sabagai karajoan tatuo jo bapangaruah di Sulawesi.[3]

Dakwah Islam[suntiang | suntiang sumber]

Bangunan makam Datuk di Bandang di Makassar

Pado mulonyo, Datuk Ri Bandang badakwah ka Kutai (Karajaan Kutai, Kalimantan Timur), tapi dek karano situasi masyarakaik nan alun mambueknyo inyo payi ka Makassar (Karajan Gowa, Sulawesi),[4] jo mangarajokan syiar Islam jo kawannyo, Tuan Tunggang Parangan di karajaan tu. Sahabatnyo, Tuan Tunggang Parangan tatap di Kutai, dan akhiaan berhasil manyabuik Rajo Kutai (Rajo Mahkota) jo sadonyo panghulu karajaan manjadi Islam.

Sasudah babaliak ka Makassar, Datuk Ri Bandang jo duo dunsanaknyo Datuk Patimang jo Datuk Ri Tiro manyebarkan agamo Islam jo caro mambagi wilayah syiarnyo badasarkan kaahlian nan inyo punyo dan kondisi sarato budayo masyarakat Sulawesi Selatan atau Bugis/Makassar pado maso itu. Datuk Ri Bandang adolah ahli fikih nan bakisah di Karajaan Gowa jo Tallo, samantaro Datuk Patimang nan ahli tantang tauid mangarajokan syiar Islam di Karajaan Luwu, samantaro datuk Ri Tiro adolah ahli tasawuf di daerah Tiro jo Bulekumba.[5] Pado mulonyo Datuk ri Bandang jo Datuk Patimang mangarajokan syiar Islam di wilayah Karajaan Luwu, sahinggo mambuek karajaan tu sabagai karajaan patamo di Sulawesi Salatan, Tangah jo Tenggara nan manyatujui agamo Islam. Karajaan Luwu marupoan karajaan paliang tuo di Sulawesi Selatan jo wilayah nan mancakup Luwu, Luwu Utara, Luwu Timur sarato Kota Palopo, Tana Toraja, Kolaka (Sulawesi Tenggara) sampai Poso (Sulawesi Tengah).

Pendekatan jo metode nan tapek, syiar Islam nan dilakukan dek Datuk ri Bandang jo Datuk Patimang dapek ditarimo dek Raja Luwu jo masyarakaiknyo. Mulai dari masuknyo Islam surang panghulu karajaan nan banamo Tandi Pau, maka dilanjutkan jo masuknyo Islam rajo Luwu nan banamo Datu' La Pattiware Daeng Parabung pado 4-5 Februari 1605, jo sadonyo pejabat istananyo sasudah malalui dialog panjang antaro ulama jo rajo tantang sagalo aspek agamo nan baru nan dibawoknyo. Sasudah itu agamo Islam juo manjadi agamo karajaan dan hukum-hukum nan ado dalam Islam juo manjadi sumber hukum untuak karajaan.[5]

Wafat[suntiang | suntiang sumber]

Batu nisan nan bamaso batu Aceh di makam Datuk di Bandang

Sasudah Raja Luwu jo kaluarganyo jo sadonyo pejabat istana masuak Islam, Datuk ri Bandang bajalan dari Karajaan Luwu ka wilayah lain di Sulawesi Selatan dan kemudian manatap di Makassar samantaro malakukan syiar Islam di Gowa, Takalar, Jeneponto, Bantaeng. Dakwah Islam nan dilakuan dek Datuk ri Bandang akhirnya juo berhasil maundang Raja Gowa, I Manga'rangi Daeng Manrabia jo Raja Tallo, I Malingkang Daeng Manyonri jo rakyatnyo masuak Islam. Pado akhia maso iduiknyo, Datuk ri Bandang mamiliah manatap di Sulawesi hinggo akhia hayaiknyo.[3] Samantaro itu Datuk Patimang manatap di Karajaan Luwu jo manjalehan syiar Islamnyo ka urang Luwu, Suppa, Soppeng, Wajo jo lain-lain nan masih banyak alun masuak Islam. Pado suatu ari, panduduak Islam tu pun maningga dan dimakamkan di Kampung Patimang, Luwu. Datuak ri Tiro malakukan syar Islam di wilayah selatan, iyolah Tirus, Bulekumba, Bantaeng jo Tanete, nan umua masih bakuaso mampunyoi budaya sihir jo mantra-mantra. Datuk ri Tirus nan kanduang manyabuik rajo Karaeng Tirus ka Islam pado suatu hari lainnyo juo maningga jo dikubur di Tirus atau kini Bontotiro.

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. "Marwati Djoened Poesponegoro, Nugroho Notosusanto, Sejarah nasional Indonesia, Volume 3". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2015-01-19. Diakses tanggal 2013-01-23. 
  2. Times, I. D. N.; Times, Seo Intern IDN. "Tradisi Adat Hanta Ua Pua Bima Peninggalan Kesultanan Bima". IDN Times Ntb (dalam bahasa In). Diakses tanggal 2023-12-29. 
  3. a b c Lestari Ningsih, Widya (2021-11-15). "Datuk ri Bandang, Tokoh Penyebar Islam di Indonesia Timur Halaman all". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-12-29. 
  4. Djuranovik, Evelyn. "Biografi Datuk Ri Bandang dan Perjuangannya Menyebar Agama Islam di Sulsel". detiksulsel (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2023-12-29. 
  5. a b Sewang, Ahmad M. (2005-04-01) (dalam bahaso id). Islamisasi Kerajaan Gowa Abad XVI sampai Abad XVII: abad XVI sampai abad XVII. Yayasan Obor Indonesia. ISBN 978-979-461-530-0. https://books.google.co.id/books?id=HOcUtQAtl00C&pg=PA95&lpg=PA95&dq=datuk+ribandang+dan+tunggang+parangan&source=bl&ots=S3lBFKkfZQ&sig=U0NsvsynXyX801j_XwRQEjjWDcs&hl=en&sa=X&ei=Dy0AUfTdJsfUrQfZ84GoCA.