Jojak tanah

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
(Dialiahkan dari Botatah)

Tradisi jojak tanah (disabuik juo: bejojak tanah, menjojak tanah, pantang tanah, atau botatah[1]) adolah sabuah tradisi lapehnyo anak dari pantangan maminjak tanah karano manuruik kapicayoan masyarakaik Lubuak Layang untuk anak katurunan rajo dipantangan mamijak tanah sampai dilakukan upacara tradisi jojak tanah. Adat pantang tanah dilakuan ka anak balita sabalum baumua 13 bulan dan alun tasentuh dek tanah. Adaik ko marupokan sabuah aturan nan balaku tabateh hanyo pado anak katurunan rajo- rajo Rao, artinyo indak sado anak Rao nan malakuan adaik pantang tanah. Jikok si anak takakok tanah sabalun dibebasan dari pantang tanah, dipicayoi dalam jangka wakatu singkek, anak anak tasabuik ka sakik, sarupo damam, sakik paruik, jo sakik lainnyo. Kalau sangajo malanggar resikonyo sangaik fatal sarupo bongak, lumpuah, gilo, jo lainnyo. Resiko ko justru jadi korban untuak urang sakitarnyo.[2]

Sijarah[suntiang | suntiang sumber]

Nagari Lubuk Layang Kecamatan Rao Selatan mampunyoi ampek urang datuak. Manuruik sijarahnyo kaamoek datuak mampunyoi sabuah masalah nan indak bisa disalasaian. Untuak mamacahakan masalah tasabuik, kaampek datuak mamintak anak rajo Pagaruyuang untuak manjdi rajo di Nagari Lubuk Layang Kecamatan Rao Selatan, nan batampek di Jorong Padang Nunang. Manuruik pandangan datuak, pabilo alah ado pamimpi di Nagari Lubuak Layang, itu artinyo ka ado kaputusan atau jalan kalua untuak parmasalahan tadi. Datuak-datuak mamintak anak Rajo dari Pagaruyuang untuak manyalasaiankan parmasalahan tasabuik, karano Pagaruyuang marupokan pusat pamarintahan karajaan Minangkabau sabagai pihak nan batangguang jawek.[2]

Mandanga datuak-datuak ka datang Rajo pagaruyuang mamparsiapkan sabah siasaik supayo anaknyo indak dibaok ka Nagari Lubuk Layang. Anak rajo banam Dipeertuan Agung ka Dipertuan di Padang Nunang sabuah jorong di Nagari Lubuk Layang daerah nan indak tau dima lataknyo dek pihak pagaruyuang. Rajo Pagaruyuang dibantu dek pembantu karajaan untuak manyuruakan putra rajo. Putra rajo disuruah babaju buruak sarato tagak diantaro pambantu katiko datuak- datak datang.[2]

Sabagai pangganti putra raja, pembantu disuruah manggantian putra rajo sahinggo pembantu tasabuiklah nan dibaok ka Lubuk Layang. Datuak-datuak pun mambaok rajo palsu ka Lubuak Layang, masyarakaik Lubuk Layang mangaguang-aguangkan baliau jo acara nan sangaik meriah nan manobatkannyo manjadi saurang rajo. Salasai panobatan, rajo pun pingsan, dan indak lamokamudian rajonpun maningga dunia. Barito kamatian rajo dikabakan ka istano Pagaruyuang, sahinggo para rajo mamintak ganti kapado rajo, rajo masih alun rela malapeh anaknyo untuak mamimpin daerah tasabuik. Kaduo kalinyo masih samo nan tajadi, rajo nan di utuih untuak ka Lubuk Layang mangalami hal sarupo. Makonyo, masyarakaik Lubuk Layang manyangko, rajo nan di utuih kasinan indak tahan disambah jo di agung-agungkan.[2]

Datuak- datuak batanyo kapado salah surang nan paliang tua di Nagari Lubuk Layang tentang hal tasabuik. Nan tuo tadi manjalehkan supayo datuak-datuak mangirimkan nan pakaian kumuah untuak barado di dalam istano pagaruyuang, sahinggo datuak- datuang datang dan mamiliah surang nan ka dibaok.[2] Kironyo, datuak-datuak mamiliah rajo nan barado disampiang pambantu, Rajo Pagaruyuang pun takajuik manyaksian piliahan datuak. Rajo pun mangakui kalau nan bapakaian kumuah tasabuik adolah anaknyo, karano baliau indak dapek mailak lai.[2]

Rajo pun maajuan syaraik sabalum anaknyo dibaok ka Nagari Lubuk Layang. Syaraik nan diajukan adolah anak rajo Pagaruyuang yant di baok ka Nagari Lubuak Layang inbdak buliah maminjak tanah. Baliau harus ditandu manuju Nagari Lubuk Layang. Datuak-datuak pun manyatujui, sahinggo anak rajo ditando sampai ka Nagari Lubuk Layang, Rao Selatan.[2]

Sampai di Nagari Lubuk Layang anak rajo dinobatkan sabagai rajo. Masyarakaik Nagari Lubuk Layang manyambah sarato maaguangkannyo. Namun, katiko rajo duduak di singgasana indak tajadi apo- apo. Mako samakin sananglah masyarakaiak Lubuk Layang, sahinggo masyarakaik picayo kalau rajo nan kini tahan sambah. Samanjak itulah muncua Tradisi Jojak Tanah untuak saluruah katurunan rajo di Nagari Lubuk Layang. Sumpah jo aturan itulah nan masih balaku sampai kini sacaro turun tamurun.[2]

Palaksanaan[suntiang | suntiang sumber]

Pelaksanaan Tradisi Jojak Tanah dilakukan katiko waktu tatantu, yaitu katiko bulan naiak, atau bulan purnamo, Salain itu, prosesi Jojak Tanah dilakuan katiko pagi hari sakitar pukua 09.00-10.00 WIB. Hal ko dikaranoan pado pagi hari si anak masih segar sarato alun mangantuak. Umua anakindak buliah lewat dari 13 bulan, dikaranoan di umua iko baru bisa tagak sarato malangkahkan kaki.[2]

Tradisi ko marupokan suatu acara gadang untuk urang gaek nan mampu, karano upaara iko tamasuak sabuah acara nan gadang sarato meriah. Tapi, untuk nan indak mampu buliah manggunoka caro sederhano jo syaraik  sarato tatacaro indak barubah.[2]

Sabalum upacara dilakuan, labiah elok disiapakan sagalo parlengkapan jo syaraik upacara. Sarupo saparangkaik baju kebesaran adaik, kalau indak ado, cukuik manggunokan baju nan rapi jo barasiah, tapi tetap basalempang kain kuniang sarato keris.[2]

Tampek[suntiang | suntiang sumber]

Pado mulonyo tradisi jojak tanah dibagi ateh tigo tampek, didalam rumha, halaman rumha, jo sungai. Sabalum sado prosesinyo dilakuan proses partamo diawali jo mando’a di dalam rumah nan dipimpin dek ustad atau alim ulama nan badomisili disakitar Nagari Lubuk Layang.[2]
Sasudah prosesi mando’a salasai, anak dibaok kalua ka halaman rumah untuak dilakukan upacara tradisi Jojak Tanah. Anak digendong dek urang tuonyo manuju halaman rumah nan didampiangi tukang jojak. Sasudah ado prosesi dilakuan, anak dibaok ka sungai untuak dimandian.[2]

Namuan sairiang parkambangan jaman, tradisi jojak tanah dialkuan duo tampek sajo, yaitu di ruamh jo halaman rumah. Di dalam dilakukan acara mando’a, sadangkan di halaman maripokan prosesi paliang utamo,karano disinan anak partamo kali mamijak tanah.[2]

Kalangkokan[suntiang | suntiang sumber]

Kalangkokan tradisi jojak tanah adolah paralatan nan digunokan dalam proposesi jojak tanah. Adopun paralatan nan digunokan sabagai barikuik :

Tanah itam[suntiang | suntiang sumber]

Tanah itam marupokan tanah nan barono itam sajinih tanah liek nan barasa dari Nagari Lubuk Layang. Tanah Hitam harus barasa dari Nagari Lubuk Layang, karano bafungsi sabagai panulak biso (mancegah hal-hal nan indak diinginkan).

Ameh batang[suntiang | suntiang sumber]

Ameh nan digunokan marupokan ameh nan alah turun- tamurun. Ameh batang ko dulunyo digunoan dek anak rajo pado dahulunyo. Hinggo sampai kini kasado katurunan rajo masih manggunokan ameh tasabuik. ameh batang ko manyimbolkan kakayoan rajo karano dulunyo hanyo katurunan rajo yamg mampunyoi ameh.

Karih[suntiang | suntiang sumber]

Karih nan digunoan adolah karih paninggalan rajo. Karih marupokan simbol kakuasoan karano pado zaman dahulu nan mampunyoi karih hanyo rajo. Karih pambeda antaro katurunan rajo jo indak katurunan rajo.

Paramadani[suntiang | suntiang sumber]

Paramadani digunoan sabagai paralatan untuak prosesi dimano permadani dijadian sabagai aleh nan ka ditaburi bungo.

Bungo tujuah rupo[suntiang | suntiang sumber]

Ado tutjuah macam bungo nan digunokan dalam prosesi jojak tanah, katujuah bungo tasabuik dilatakan di permadani.

Batiah[suntiang | suntiang sumber]

Batiah marupokan padi nan di randang (dimasak tanpa minyak) hinggo malatuih-latuih. Batiah ko disajin katiko mandoa basamo sabalum prosesi jojak tanah dilakuan.

Nasi Kuniang[suntiang | suntiang sumber]

Bareh katan nan dimasak basamo kunyik nan beko dek kunyik ikolah barono kuniang. nasi kuniang dijadian suguhan katiko mando'a, dimano beko disuokan ka anak saalum malakukan prosesi jojak tanah.

Wajik[suntiang | suntiang sumber]

Makanan manih nan tabuek dari bareh katan nan dicampua jo gulo jao sarato karambia. Wajik marupokan makanan wajib disajian katiko acara mando'a.

Bareh randang[suntiang | suntiang sumber]

Bareh randang adolah bareh nan dimasak tanpa manggunokan minyak, beko bareh tasabuik dicampua jo karambia sarato ditambah gulo.

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Leonard Rois dkk, Arios (2017). Masyarakat & Budaya. Padang: Balai Pelestarian Nilai Budaya Sumatera Barat. pp. 161. ISBN 978-6026554-10-9. 
  2. a b c d e f g h i j k l m n Faradha, Muthia (18 Oktober 2018). "Tradisi Jojak Tanah di Kenagarian Lubuk Layang Kecamatan Rao Selatan : Analisis Fungsionalisme Struktural". E-Skripsi Unand. Universitas Andalas. Diakses tanggal 04 Oktober 2019.