Akabudi

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Pametaan fenologi utak dibuek dek Friedrich Eduard Bilz (dalam bahaso jerman). Frenologi, sabuah pseudosains, marupokan upayo partamo nan manghubuangan fungsi mantal jo bagian utak tatantu.

Akabudi (bantuak kato sifaiknyo: mental) adolah sasuatu nan bapikia, mambayangan, mangingek, bakahandak, jo marasoan, atau sadoalah kamampuan nan batangguang jawok ka fenomena-fenomena tasabuik.[1][2] Akabudi juo takaik jo pangalaman persepsi, kasanangan, jo raso sakik, kapacayoan, kainginan, niek, jo emosi. Akabudi masuak pulo kadalam kondisi sadar jo indak sadar sarato pangalaman sensorik jo non-sensorik. Sifaik pasti dari akabudi masih dipadebatan. Sacaro tradisional, pikiran dipahami sabagai substansi, tapi para filsuf kontemporer condong malieknyo sabagai kumpuan sifaik atau kapasitas. Ado tradisi panjang dalam filsafat, agamo, psikologi, jo ilimu kognitif nan mangeksplorasi apo nan dimakasuikan jo akabudi, apo sifaik-sifaik pambedanyo, dan apokah manusia iolah ciek-cieknyo makhluk nan mampunyoi akabudi.

Pamasalahan utamo nan takaik jo akabu adolah hubungannyo jo utak dan sistem saraf, nan biasonyo disabuik masalah akabudi-badan. Babagai pandapek alah diajuan, sarupo dualisme nan manyatoan bahwa akabudi tapisah jo badan[3] jo fisikalisme nan manakanan bahwa akabudi barasa dari dan dapek direduksi ka fenomena fisik sarupo proses neurologis. Pamasalahan lain takaik jo kabaradoan akabudi sarupo nan ado di hewan atau kacerdasan buatan.

Babarapo filsuf akabudi nan pantiang adolah Plato, Descartes, Leibniz, Kant, Martin Heidegger, John Searle, dan Daniel Dennet. Psikolog sarupo Sigmund Freud jo William James juo alah mangambangan teori akabudi manusia nan bapangaruah. Pado akhir abaik ka-20 jo awal abaik ka-21, sains kognitif bakambang jo manyababkan muncuanyo babagai pandakekan baru.

Akabudi atau mentalitas biasonyo dikontrasan jo badan, materi, atau fisik. Masalah sifaik kontras iko jo khususnyo hubuangan antaro pikiran jo utak disabuik masalah pikiran-badan.[4] Suduik pandang tradisional tamasuak dualisme jo idealisme, nan manggangap poikiran sabagai non-fisik. Pandangan modern acok bapusek pado fisikalise jo fungsionalisme, nan bapandapek pikiran sacaro kasa identik jo utak atau dapek direduksi manjadi fenomena fisik sarupo aktivitas saraf.[5] Penyair Paul Valéry manyatoan tugas akabudi adolah manghasilkan maso ka muko, akabudi pado dasarnyo adolah antisipator, pambangkik harapan. Akabudi mangambiak patunjuak dari maso kini, nan kamudian diasah jo bantuan bahan nan disimpannyo dari maso nan lampau, mangubahnyo manjadi antisipasi maso ka muko. Lalu akabudi bakarajo, sacaro rasional, ateh dasar antisipasi nan diparoleh jo susah payah.[6]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Mind". Encyclopedia Britannica. Diarsipan dari situs asllinyo pado 9 Mei 2021. Diakses baliak 20 November 2023.
  2. mind". American Heritage Dictionary of the English Language. Houghton Mifflin Harcourt. 2016. Diarsipan dari situs asli pado 2021-06-29. Diakses baliak 2021-06-29.
  3. McNamara, Paul (2013-10-05). "Deontic Logic". Stanford Encyclopedia of Philosophy/Summer 2012 Edition. Archived from the original on 2013-10-05. Diakses tanggal 2021-12-19.
  4. Skirry, Justin. "Descartes, Rene: Mind-Body Distinction | Internet Encyclopedia of Philosophy" (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2021-12-22.
  5. Smart, J. J. C. (2017). "The Mind/Brain Identity Theory". plato.stanford.edu (dalam bahaso Inggirih). Diakses tanggal 2021-12-18.
  6. Dennett, Danil C (2021). Ragam Akalbudi -Memahami Kesadaran-. Jakarta: KPG (Kepustakaan Populer Gramedia). hlm. 72. ISBN 978-602-481-398-7.