Talang Mamak

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu

Talang Mamak marupoan sakumpulan masyarakaik nan iduik sacaro tradisional di dalam jo di sakitaran hutan Taman Nasional Bukit Tigapuluh atau masuak wilayah administratif Sungai Indragiri, Provinsi Riau, Indonesia. Satu kalompok barado di Dusun Simarantihan, Desa Suo-suo, Kecamatan Batang Sumai, Kabupaten Tebo Propinsi Jambi.[1]

Dalam kalompok masyarakaik iko tadapek sub kelompok nan disabuik jo suku, kudian dibagi pulo dalam tobo atau unit kakarabatan paliang ketek nan disabuik jo induik atau perut atau disabuik pulo puak anak.

Kalompok masyarakaik iko tagolong Proto Melayu (Melayu Tua) nan marupoan suku asli Indragiri Hulu jo sabutan ”Suku Tuha” nan barati suku partamo datang jo labiah punyo hak ateh sumber daya alam di Indragiri Hulu. Salain itu pulo, mereka tamasuak Melayu Tua.[2]

Asa usua[suntiang | suntiang sumber]

Menurut Obdeyn, Asisten Residen Indragiri, masyarakaik Talang Mamak barasa dari Pagaruyuang nan tadasak akibaik masalah jo agama. Badasaran hikayik nan bakambangn pado masyarakaik tasabuik, bahwa nenek moyang mereka turun dari Gunung Marapi manuju ka Talukkuantan, manyisaiki Batang Kuantan dipimpin dek Datuk Patih bagala Papatiah Nan Sebatang, kudian mambangun pamukiman pado sailiran sungai tasabuik.[3]

Bahaso[suntiang | suntiang sumber]

Masyarakaik Talang Mamak dalam saari-ari manggunoan bahaso nan disabuik jo Bahasa Talang Mamak, walaupun dalam percakapan jo pihak di luar komunitas, mereka biaso manggunoan Bahasa Melayu. Dalam kosakata Bahasa Talang Mamak ini tadapek pengaruah Bahaso Minang jo Bahasa Melayu.[3]

Pamukiman[suntiang | suntiang sumber]

Di Desa Suo-Suo pado 2018, tadata 54 kaluarga Suku Talang Mamak tingga di Dusun Semerantihan. Laki-laki ado 121 jo 28 parampuan. Mereka tingga di 25 rumah nan dibangun sajak 2000 dek Frankfurt Zoological Society, organisasi berpusat di Frankfurt, Jerman.[4] Untuak tampek tingga, urang talang mamak masih tingga di pondok kayu nan badindiang anyaman rotan. Rumahnyo babantuak rumah pangguang. Rumah ko indak ado pambateh, atau ruangan lapeh nan sadonyo lah masuak biliak, dapua, jo ruang untuak bakumpua.Samantaro itu, Suku Talang Mamak ko tingga di babarapo di kecamatan lainnyo:

  1. Batang Gansal, Indragiri Hulu, Riau
  2. Batang Cenaku, Indragiri Hulu, Riau
  3. Kelayang, Indragiri Hulu, Riau
  4. Rengat Barat, Indragiri Hulu, Riau
  5. Rakit Kulim, Indragiri Hulu, Riau
  6. Sumay, Tebo, Jambi: Dusun Semarantihan Desa Suo-suo
  7. kecamatan kemuning, indragiri hilir

Tradisi[suntiang | suntiang sumber]

Suku Talang Mamak masih kental jo tradisi adat. Diantaronyo gawai (Pesta Pernikahan), Kemantan (Pengobatan Penyakit), Tambat Kubur (Acara 100 hari kematian), sarato Khitanan untuak anak kalaki barumua 12 taun ka ateh nan dianggok masuak usia dewasa. Sarupo jo suku-suku lain, talang mamak pun punyo tradisi pangobatan jo bahan-bahan dari bungo-bungo nan ado di hutan. Ritual maubek kamantan ko dibuek kalau ritual temas (pangobatan partamo) indak barasia. Dalam kamantan, tubuah sipasakik diurehan jo kunyik sambia dibacoan mantra. Ritual kamantan ko dilakukan sambia manabuah ketebug (gandang) dek dukun nan duduak di tangah, di muko songgong-rumah bambu, jo disadioan pulo banyak jinih makanan sarupo lamang, katupek, jo ayam hitam. Si dukun beko dimasuak an arawah nenek moyang untuak maubek i yang sakik.

Budayo[suntiang | suntiang sumber]

Mato pancarian[suntiang | suntiang sumber]

Biasonyo pada ari tatantu, Suku Talang Mamak akan pai ka dusun tadakek, Keritang atau Siberida. Tujuannyo manjua hasia ladang atau hasia hutan nan alah mereka kumpuan untuak dibalian kabutuhan iduik lainnyo. Tapi sairiang wakatu dek susahnyo asia hutan nan bakurang, kini ko mereka labiah acok manjua asia kabun. Dek itu pulo labiah jarang mereka turun ka dusun.

Panduduak[suntiang | suntiang sumber]

Kini ko, total penduduk Talang Mamak dari Lubuk Tebrau hingga Melenai bajumlah 265 jiwa. Lima puluh persen jiwa diantaronyo, alah bisa punyo suoaro untuak mamiliah jo ikuik dalam pamilihan Presiden jo pamilihan Bupati patang ko.[5] Data aliansi Masyarakat Adat (Aman), pado tahun 2015 manyatoan populasi suku Talang Mamak mancapai 18.000 jiwa. [6]

Agama[suntiang | suntiang sumber]

Sabagian masyarakaik Talang Mamak picayo pado kekuatan-kekuatan gaib pado bando-bando mati nan barado di sakitanyo. Baberapo kepala keluarga baraliah ka Islam. Mereka mengakui bahwa Islam adolah agama mereka, tatapi untuak ibadah anyo cukuik di lisan sajo. Baabaik lamonyo, komunitas adaik ko iduk dalam kebiasaan jo ritual nan diyakini sabagai Langkah Lama.[7]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Media, Kompas Cyber (2021-09-23). "Siswa, Kenali Suku Talang Mamak dari Riau dan Upacara Adatnya Halaman all". KOMPAS.com (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2022-05-27. 
  2. "Suku Talang Mamak Indragiri Hulu". 
  3. a b Syamsudin, B.M., Cerita Rakyat dari Riau, Grasindo, ISBN 979-553-256-1.
  4. "Orang Talang Mamak, Bertahan Hidup di Hutan Tersisa". Mongabay.co.id (dalam bahasa Inggris). 2019-11-20. Diakses tanggal 2022-05-27. 
  5. "Orang Talang Mamak Menagih Perlindungan Negara". Ekuatorial (dalam bahasa Indonesia). 2019-12-11. Diakses tanggal 2022-06-12. 
  6. antaranews.com (2019-12-09). "Suku Talang Mamak, kini mereka menolak hidup dalam ketidaktahuan". Antara News. Diakses tanggal 2022-06-12. 
  7. https://dipersip.riau.go.id/wp-content/uploads/2020/05/Ringkasan-Buku_Talang-Mamak-di-Tepi-Zaman.pdf