Laki-laki

Laki-laki atau lelaki adolah salah satu dari duo jinih kalamin [./https://id.wikipedia.org/wiki/Manusia manusia], iyolah lelaki jo padusi. Panggunoan istilah "lelaki" dalam [./https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Indonesia bahaso Indonesia] khusus untuak manusia; untuak [./https://id.wikipedia.org/wiki/Hewan hewan] digunoan istilah [./https://id.wikipedia.org/wiki/Jantan jantan].

Umua

Laki-laki nan alah gadang marupoan maso atau pajalanan iduik saurang laki-laki sasudah inyo barubah dari anak-anak. Kebanyakan budayo punyo upacaro pamulo untuak manandoan pamuloan kedewasaan saurang laki-laki, umpamonyo "Chrismation" dalam babarapo cabang agamo Kristen, "B'nai Mitzvah" dalam agamo Yahudi, ataupun hanyo perayaan hari jadi ka lapan baleh atau keduo puluah satu. Hari basajarah bantuak [./https://id.wikipedia.org/wiki/Khitan khitan] adolah hari wakatu bagian kulik kapalo penis (kulup) akan dipotong jo alat tajam atau manggunoan teknologi terkini bantuak [./https://id.wikipedia.org/wiki/Laser laser] jo pamotong listrik.

Biologi jo ciri-ciri

Laki-laki punyo banyak ciri jinih kalamin nan mambedaan inyo daripado padusi. Serupo jo padusi, organ seksnyo marupoan sabagian dari sistem pambiakan nan tadiri dari [./https://id.wikipedia.org/wiki/Zakar zakar], [./https://id.wikipedia.org/wiki/Testis testis], [./https://id.wikipedia.org/wiki/Vas_deferens vas deferens] sarato [./https://id.wikipedia.org/wiki/Korda_spermatik^{[pranala nonaktif permanen]} korda spermatik] nan lain, jo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Kelenjar_prostrat^{[pranala nonaktif permanen]} kelenjar prostrat]. Sistem reproduksi laki-laki baguno untuak penghasilan jo pemancaran [./https://id.wikipedia.org/wiki/Air_mani aia mani] nan manganduang [./https://id.wikipedia.org/wiki/Sperma sperma]. [./https://id.wikipedia.org/wiki/DNA Informasi genetik] takanduang dalam sel [./https://id.wikipedia.org/wiki/Zoosperma^{[pranala nonaktif permanen]} zoosperma]. Sperma kamudian masuak [./https://id.wikipedia.org/wiki/Rahim rahim] padusi, kamudian [./https://id.wikipedia.org/wiki/Tuba_falopi^{[pranala nonaktif permanen]} tuba falopi] untuak [./https://id.wikipedia.org/wiki/Pembuahan membuahi] talua nan akan bakambang manjadi [./https://id.wikipedia.org/wiki/Janin janin], jo kato lain sistem perkembangbiakan laki-laki indak mamainan peranan apapun wakatu [./https://id.wikipedia.org/wiki/Gestasi gestasi].

Ciri-ciri kalamin sekunder takah [./https://id.wikipedia.org/wiki/Bulu_roma^{[pranala nonaktif permanen]} bulu roma] jo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Akil_balig patumbuahan otot] digunoan untuak manarik paratian pasangan atau untuak menaklukkan pasaing. Sadolah ciri sekunder itu acok bakaikan jo pembiakan. Babeda jo padusi, kabanyakan dari organ seks laki-laki tadiri dari bagian-bagian lua, walaupun ado juo bagian dalam, umpamonyo kelenjar prostrat. Penyelidikan pembiakan laki-laki jo organ-organ nan bakaikan disabuik [./https://id.wikipedia.org/wiki/Andrologi andrologi]. Kebanyakan indak sadonyo laki-laki punyo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Kromosom jumlah kromosom] 46/XY.

Sacaro umum, laki-laki mangalami banyak [./https://id.wikipedia.org/wiki/Penyakit panyakik] nan sarupo jo padusi. Tadapek sabagian panyakik seks nan tajadi hanyo, atau labiah acok, pado laki-laki sajo. Umpamonyo, laki-laki labiah sacok mangalami [./https://id.wikipedia.org/wiki/Autisme autisme] jo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Buta_warna buta warna] dibandingan [./https://id.wikipedia.org/wiki/Wanita wanita].^[rujuakan?] Sabagian panyakik takaik umua, takah [./https://id.wikipedia.org/wiki/Penyakit_Alzheimer penyakik Alzheimer], bantuaknyo labiah lazim di kalangan laki-laki, walaupun indak pasti disababan dek kajadian nan labiah banyak ataupun karano laki-laki punyo harapan iduik nan labiah pendek dibandiangan padusi.

Faktor-faktor [./https://id.wikipedia.org/wiki/Biologi biologi] biasonyo bukan marupoan panantu tungga untuak maanganggok urang tu laki-laki atau indak. Umpamonya, banyak laki-laki dilahian tanpa [./https://id.wikipedia.org/wiki/Fisiologi fisiologi] laki-laki nan tipikal (perkiraannya bebeda-beda di antaro ciek per-2.000, jo ciek per-100.000), jo sabagian individu jo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Kromosom kromosom] XY mungkin punyo pabedaan [./https://id.wikipedia.org/wiki/Hormon hormon] ataupun pabedaan [./https://id.wikipedia.org/wiki/Genetik genetik] (takah [./https://id.wikipedia.org/wiki/Sindrom_ketidaksensitifan_androgen^{[pranala nonaktif permanen]} sindrom ketidaksensitifan androgen]), atau kaadaan interseks nan lain; saparuah urang interseks jo urang-urang lain nan punyo jinih kalamin tatantu wakatu dilahiaan, kamudian manggantian jinihnyo. (Liek pulo: [./https://id.wikipedia.org/wiki/Identitas_jenis_kelamin^{[pranala nonaktif permanen]} Identitas jinih kalamin], [./https://id.wikipedia.org/wiki/Peranan_jenis_kelamin^{[pranala nonaktif permanen]} peranan jinih kalamin] jo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Banci banci].)

Peranan

Sabagian dari pabedaan-parbedaan ko aah didukuang dek penyelidikan ilmiah, tatapi ado juo nan indak. Sadolahnyo tu harus ditarimo elok-elok karano tadapek kalainan nan gadang bana di kalangan laki-laki jo padusi.

Sacaro fisik, laki-laki punyo struktur fisiologi nan tagok, bantuak maso otot nan jauah labiah banyak daripado padusi, tubuah padusi punyo kakuatan hanyo 1/3 dari tubuah laki-laki, pangaruah hormon pria bantuak testosreron mambuek tubuah pria sahinggo pria jo mudahnyo mambangun otot.

Babarapo stereotipe di ateh indak diliek dari segi nan samo jo maso kini (yaitu, penggunoannyo dalam aspek jo lingkungan penghidupan nan tatantu, bantuak karajo lua rumah) hinggo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-19 abaik ka-19], bamulo jo [./https://id.wikipedia.org/wiki/Industri industri].

Dari segi rupo jo perawakan, indak banyak laki-laki manggunoan [./https://id.wikipedia.org/wiki/Kosmetik kosmetik] atau pakaian nan sacaro umum takaik ka padusi.

Bacaan tambahan

Andrew Perchuk, Simon Watney, Bell Hooks, The Masculine Masquerade: Masculinity and Representation, MIT Press 1995
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Pierre_Bourdieu Pierre Bourdieu], Masculine Domination, Edisi soft-cover, Stanford University Press 2001
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Robert_W._Connell^{[pranala nonaktif permanen]} Robert W. Connell], Masculanities, Cambridge : Polity Press, 1995
Michael Kimmel (ed.), Robert W. Connell (ed.), Jeff Hearn (ed.), Handbook of Studies on Men and Masculinities, Sage Publications 2004

Liek pulo

[./https://id.wikipedia.org/wiki/Penyelidikan_jenis_kelamin_dan_seksualitas^{[pranala nonaktif permanen]} Penyelidikan jenis kelamin dan seksualitas]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Chauvinisme_lelaki^{[pranala nonaktif permanen]} Chauvinisme lelaki]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Kelelakian^{[pranala nonaktif permanen]} Kelelakian]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Hak-hak_lelaki^{[pranala nonaktif permanen]} Hak-hak lelaki]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Zakar Zakar]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Patriarki Patriarki] (sistem baka)
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Putra Putra]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Maskulin Maskulin]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Jantan Jantan]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Pria Pria]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Wanita Wanita]
[./https://id.wikipedia.org/wiki/Perempuan Perempuan]