Abuya Muda Waly

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Syekh Teungku H. Muhammad Waly Al-Khalidy

Abuya Muda Waly punyo namo lengkap Syekh Teungku H. Muhammad Waly Al-Khalidy adolah surang ulama dari Aceh Selatan. Salah surang bininyo, Ummi Hajjah Rabi'ah Jamil Jaho pernah manulih namonyo jo Syekh Haji Muhammad Wali, Asyafi'i Mazhaban, wal Asy'ari Aqidatan, jo Naqsyabandi Thariqatan. Inyo lahia pado taun 1917 di Blang poros, Labuhan Haji, Aceh Selatan. Ayahnyo banamo Syekh Haji Muhammad Salim bin Tuanku Ahmad Sutan Malin Palito, surang dai dari Batusangkar, Sumatera Barat jo mandehnyo banamo Siti Janadat.[1] Namonyo pado mudoannyo adolah Muhammad Wali, sadangkan gala "Muda Waly" ditamukannyo pado maso baraja di Sumatera Barat.

Pandidikan[suntiang | suntiang sumber]

Mulonyo inyo basikolah di Volks Scholl nan ditagakkan dek Balando. Tamaik dari sinan inyo lanjuik sikola ka Vervolg School sudah tu baraja ilmu agamo ka gaeknyo surang Syekh H. Muhammad Salim. Raso nio baraja ditunjang jo kagigiahan jo cadiak mambuek inyo masuak pasantren Jami,iyyah Al Khairiyyah Labuhan Haji nan dipimpin dek Teungku Muhammad Ali nan labiah dikenal dek urang rami jo gala Teungku Lampisang Aceh Besar.[1]

Sasudah diraso cukup, inyo dibawok dek urang gaeknyo ka Dayah Bustanul Huda di ibu kota Kacamatan Blangpidie di bawah pimpinan Syekh Teuku Mahmud atau Abu Syekh Mud. Pado maso iko inyo tau jo kitab-kitab klasik sarupo I'anah Al-Thalibin, Tahrir jo Mahally dalam ilmu fikh jo Alfiyah jo Ibnu 'Aqil dalam bahaso Arab.[2]

Dayah Krueng Kalee nan dipimpin dek Teungku Haji Hasan Krueng Kale adolah tujuan studi baliau salanjuiknyo. Dayah iko talatak di Banda Aceh. Tapi wakatu untuak baraja disiko hanyo sahari sajo dek karano di raso pangajaran nan di ajakan dek Teungku Hasan Krueng Kale pado maso itu inyo alah mandapek ilmunyo. Namun, inyo masih manganggap Teungku Haji Hasan Krueng Kale sabagai gurunyo.[2][3]

Pado suatu wakatu datang tawaran dari Teungku Hasan Geulumpang Payong, surang pamimpin masyarakat nan maraso maraso marando untuak ado pambaharuan di kalangan ulama Aceh, pangembangan ilmu agamo di Aceh jo umat Islam Aceh, untuak maningkatkan janjang pandidikannyo bahkan jikok paralu sampai ka Al-Azhar, Kairo. Untuak pasiapan, Teungku Hasan Geulumpang Payong manyuruah Abuya Muda Waly ka Normal Islam School di Sumatera Barat di bawah pimpinan Prof. Mahmud Yunus. Inyo baraja disiko salamo tigo bulan sampai inyo kalua jo hormat. Alasan inyo maninggakan Sekolah Islam Normal, antaro lain dek karano parbandingan ilmu nan di ajakan indak saimbang antaro ilmu agama nan ketek, malainkan banyak palajaran umum. Salain itu, inyo disuruah manuruik aturan-aturan sekolah, nan diantaronyo adolah mamakai dasi, baju panjang, jo olah raga.[4]

Kamudian, Syekh Muda Waly baraja di Surau Jaho, lansuang kapado pandirinyo Syekh Jamil Jaho murid dari Syekh Ahmad Khatib Minangkabauwi. Karano ka alimannyo jo kashalihannyo, banyak ulamo nan nyo ma ambiaknyo jadi minantu, diantaronyo Syekh Jamil Jaho nan manikahkan inyo jo anaknyo jo Syekh Khatib Ali jo cucunyo[3]

Sasudah manikah, inyo baniek manuntuik ilmu baliak, sahinggo ateh inisiatip dari para ulama jo niniak mamak di Padang, baliau diantakan basamo bininyo untuak manunaikan ibadah haji. Sabalum barangkek ka Makkah, Abuya Suluk Tarekat Naqsyabandiyah kapado Abdul Ghani Kampari nan barasa dari Riau.[3]

Walaupun telah menikah, semangat menuntut ilmu tidak pernah pudar dari dirinya, sehingga atas inisiatif para ulama dan ninik mamak di Padang, beliau diantarkan bersama Isterinya Ummi Rabi’ah untuk menunaikan ibadah haji. Sebelum berangkat ke Mekkah, Abuya suluk Tarekat kepada Syekh Abdul Ghani Kampari yang berasal dari Riau.[5]

Salamo baraja di Makkah, baliau batamu jo Syekh Muhammad Yasin al-Padani katiko mangaji kitab Kitab Asybah Wan Nadhair karya Imam Jalaluddin Suyuthi kapado Syekh Ali bin Husen al Maliki, salah saurang ulama di Masjidil Haram pado masonyo, jo pentahkik kitab tasabuik.[5][6]

Hubungan jo Tariqat Naqsyabandiyah Al-Khalidiah[suntiang | suntiang sumber]

Sasudah pulang dari haji jo Rabi'ah Jamil. Abuya Muda Waly marantau ka Batu Bersurat, XIII Koto Kampar, Kampar, Riau untuak manamuakan Syekh Haji Abdul Ghani al-Kamfari. Walaupun sacaro ilmiah Abuya Muda Waly alah diakui dek masyarakaik jo para ulama Minangkabau gadang tapi itu alun dapek manarima hati inyo, sahinggo akhirnya inyo maambil langkah untuak masuak jalan tasawwuf malalui Tariqat Naqsyabandiyah[7] di Syekh Abdul Ghani Al-Kamfari Batu Basurek, Kampar[8] sampai diangkat manjadi Mursyid Tariqat iko.

Pado tanggal 15 Mei 1942, Abuya Muda Waly mambantuak ormas PERTI di Pelabuhan Haji. PERTI Labuhan Haji manjadi cabang partamo di Provinsi Aceh nan tampeknyo pado maso itu langsung di bawah kantor pusat di Bukitinggi karano alun tabentuk pangurus daerah pado tingkek provinsi Aceh. Sasudah itu, ormas PERTI barubah manjadi partai politik pado 22 November 1945, guru Abuya Muda Waly yaitu Syekh Muhammad Hasan Krueng Kale manarima pangembangan PERTI di Aceh dan kemudian ditunjuk manjadi Ketua PERTI Daerah Aceh pado taun 1952. Pado Maret 1954, Abuya Muda Waly jo Syekh Hasan Krueng Kalee marujuak untuak PERTI Aceh maambiak Konferensi Alim Ulama di Cipanas Bogor nan manyababkan panantukan gelar Waliyul Amri Adh-Dharuri Bisy-Syaukah kapado Presiden Soekarno.[9]

Wafat[suntiang | suntiang sumber]

Abuya Muda Waly maningga pado umua 44 taun pado 20 Maret 1961 atau patamo jo 11 Syawal 1381 H pado pukul 15:00. Mayatnyo dilatakkan jo dikubur di Dayah Darussalam.[10]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. a b Meukek, Hendrik (2020-04-20). "Sejarah Berdirinya Dayah Darussalam Peninggalan Abuya Muda Waly". The Tapaktuan Post (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2024-01-10. 
  2. a b Ago, Johansyahin #indonesia • 6 Years (2018-02-02). "RIWAYAT HIDUP ABUYA MUDA WALY AL-KHALIDY". Steemit (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2024-01-10. 
  3. a b c Redaksi (2020-06-04). "Abuya Syekh Muda Waly, Ulama Berusia Singkat yang Mencetak Ratusan Ulama". InfoAcehnet (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2024-01-10. 
  4. Wirianto, Dicky (2017). "https://journal.lsamaaceh.com/index.php/kalam/article/download/6/3". KALAM (Jurnal Agama dan Sosial Humaniora). Vol. 5. No. 1: 131–132.  Hapus pranala luar di parameter |title= (bantuan)
  5. a b El-Sakandary, Nurkhalis Mukhtar (2020-05-31). "Syekh Muda Waly: Syekhul Masyayikh Ulama Dayah Aceh Kontemporer". Ranah Pertalian Adat dan Syarak (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2024-01-10. 
  6. "Mengenal Shahabat Terbaik Syeikh Muda Wali Al-Khalidi" (dalam bahasa Indonesia). 2019-01-18. Diakses tanggal 2024-01-10. 
  7. "Keluarga Mahasiswa Aceh (KMA) Mesir: Profil Singkat Syekh Muda Waly Al-Khalidy, Ulama Pembaharu Pesantren di Aceh (1)". Keluarga Mahasiswa Aceh (KMA) Mesir. Diakses tanggal 2024-01-11. 
  8. "Tarekat Naqsyabandiah (IV): Abuya Muda Waly Sosok Pelopor Naqsybandiah Aceh - PORTALSATU.com" (dalam bahasa Indonesia). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2018-09-11. Diakses tanggal 2024-01-11. 
  9. "Milad Perti ke 93, OPI Aceh: Negara Berhutang Besar ke Perti". Atjeh Watch (dalam bahasa Indonesia). 2021-05-05. Diakses tanggal 2024-01-11. 
  10. Nawafil, Rozal (21 Februari 2022). "Dua Abuya Muda Beda Zaman Pejuang Aswaja dari Sumatera" (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2024-01-11.