Caliak sumber untuak Bahaso Malayu

{{infobox bahaso|name=Malayu
|nativename=بهاس ملايو<br/>''Bahasa Melayu''
|states=[[Brunei]], [[Indonesia]], [[Malaysia]], [[Singapura]], salatan [[Filipina]], [[Thailand]] Selatan, [[Timor Leste]], [[Sri Lanka]], [[Afrika Salatan]], sarato [[Australia]] ([[Pulau Christmas]] jo [[Kapulauan Cocos]]). {{br}}''Dialek standar nasional di Indonesia disabuik sabagai [[bahaso Indonesia]]''.
|region=
|speakers=Panutua asli: 7–18 juta {{br}}total 200–300 juta
|ethnicity=[[Urang Malayu|Malayu]]
|rank=6 (tamasuak panutua non-bahaso mandeh)
|familycolor=Austronesian
|fam2=[[Rumpun bahaso Malayu-Polinesia|Malayu-Polinesia]] 
|fam3=[[Rumpun bahaso Malayu-Sumbawa|Malayu-Sumbawa]]
|fam4=[[Rumpun bahaso Malayik|Malayik]]
|fam5=[[Rumpun bahaso Malayik Inti|Malayik Inti]]
|fam6=[[rumpun bahaso Malayu|Malayu]]
|standards=[[Bahaso Malaysia|Bahaso Malayu Baku]]<br/>[[Bahaso Indonesia]]
|nation={{flag|Brunei}}<br />{{flag|Indonesia}} (sabagai Bahaso Indonesia)<br />{{flag|Malaysia}} (acok disabuik bahaso Malaysia)<br />{{flag|Singapura}}
|agency=[[Dewan Bahasa dan Pustaka]] (Malaysia), [[Pusat Bahasa]] (Indonesia), [[MABBIM|Majelis Bahasa Brunei Darussalam – Indonesia – Malaysia (MABBIM)]] (gabuangan) 
|dialects=Asahan, Anambas, Bangka, Belitung, Brunei, Deli, Jambi, Johor-Riau, Kedah, Kelate-Pattani, Ketapang, Langkat, Natuna, Pahang, Palembang, Perak, Pontianak, Sambas, Selangor, Tamiang, Terengganu 
|iso1=ms|iso2=may/msa|sil=MLI
|iso3=zlm/zsm
|map=Malayophone world.svg
}}

'''Bahaso Malayu''' (diijo dalam dialek Minang lain: '''Bahaso Malayu;''' ({{IPAc-en|m|ə|ˈ|l|eɪ}};<ref>Laurie Bauer, 2007, ''The Linguistics Student’s Handbook'', Edinburgh</ref> {{lang-ms|Bahasa Melayu|links=no}} {{lang|ms-Arab|بهاس ملايو}}) adolah bahaso gadang dalam rumpun bahaso rasmi [[Malaysia]]. Bahaso Malayu tamasuak dalam [[rumpun bahaso Austronesia]] nan ditutuakan di [[Brunei]], [[Indonesia]], [[Malaysia]], jo [[Singapura]]. Sabuah bahaso nan dipakai dek [[urang Malayu]], dipakirokan mancapai 290 juta urang<ref>10 million in Malaysia, 5 million in Indonesia as "Malay" plus 250 million as "Indonesian", etc.</ref> di sapanjang [[Selat Malaka]], tamasuak pasisia [[Semenanjung Malaya]] (Malaysia) jo pasisia timur [[Sumatera]] (Indonesia), sarato alah manjadi bahaso asali di pantai barat [[Sarawak]] jo [[Kalimantan Barat]] di [[Kalimantan]]. Bahaso ko juo manjadi bahaso pasa di selatan [[Filipina]], tamasuak bagian selatan [[Semenanjung Zamboanga]], [[Kapulauan Sulu]], jo wilayah jo mayoritas [[Islam di Filipina|Muslim]] di [[Bataraza]] jo [[Balabac, Palawan|Balabac]] in [[Palawan]].

Sabagai ''{{lang|ms|Bahasa kebangsaan}}'' atau ''{{lang|ms|Bahasa Nasional}}'' di babarapo nagara, Malayu Baku (Standar) mampunyoi baragam namo rasmi. Di Malaysia, banamo {{lang|ms|bahaso Malaysia}} atau {{lang|ms|bahaso Malayu}}. Di Singapura jo Brunei, bahaso ko disabuik ''{{lang|ms|Bahasa Melayu}}'' ("bahaso Malayu"); sadang di Indonesia, disabuik ''{{lang|ms|Bahasa Indonesia}}'' ("[[bahaso Indonesia]]") nan dirancang sabagai {{lang|ms|bahaso Pasatuan/Pamasatu}} (''[[lingua franca]]''). Namun, pado wilayah tangah inggo selatan [[Sumatera]] dimano ado baragam variasi satampek bahaso ko nan masih asali, bahaso Indonesia disabuiknyo sabagai {{lang|ms|bahaso Malayu}} sarato mangganggapnyo sabagai salah satu dari bahaso daerah.

Malayu Baku (Standar), juo disabuik Malayu Tinggi, sacaro harfiah manjadi bahaso karajaan [[Kasultanan Malaka|Malaka]] jo [[Kasultanan Johor|Johor]], sainggo bahaso ko kadang disabuik bahaso Malayu Malaka, Riau atau Johor (atau baragam kombinasi dari namo tu) untuak mambedakan jo bahaso dalam [[Rumpun bahaso Malayu]] lainnyo. Manuruik ''[[Ethnologue]]'' 16, babarapo bahaso dalam rumpun bahaso Malayu nan lah didaftarkan tadaftar sabagai bahaso-bahaso nan tapisah, tamasuak bahaso {{lang|ms|[[Urang Asali]]}} sabuah jinih bahaso di  Samananjuang Malaya, nan arek jo Malayu baku nan dianggap sabagai dialek. Ado juo babarapo [[bahaso Malayu pasa jo kreol]] nan marupokan ''lingua franca'' dari Malayu Klasik sarupo [[Bahaso Malayu pasa jo kreol#Malayu Makassar|Malayu Makassar]], nan muncua manjadi [[bahaso campuran]].

Bahaso Malayu ko banyak kamiripan jo [[Bahaso Minangkabau]] atau Bahaso Padang. Umumnyo urang Minang mangarati apobilo mandanga urang mangecek mamakai bahaso Malayu.

== Sistem fonologi ==
Ciri [[Fonologi]] atau pangucapan dalam bahaso Malayu adolah satiok huruf mawakili ciek pangucapan (fonem).

<center>
{| class="wikitable" style="margin:auto:" align="center"
|+caption | '''Daftar fonem konsonan dalam bahaso Malayu'''
|-
!
!width="50" colspan="2" | Bibia
!width="50" colspan="2" | Bibia-<br/>gigi
!width="50" colspan="2" | Gigi/Gusi
!width="50" colspan="2" | Lakang Gusi<br/>(Pasca Alveolar)
!width="50" colspan="2" | Langik-langik
!width="50" colspan="2" | Velum
!width="50" colspan="2" | Uvula<br/>(anak lidah)
!width="50" colspan="2" | Pita suaro
|- align="center"
! Sengau (Nasal)
| colspan="2" | '''m''' {{IPA|/m/}}
| colspan="2" |
| colspan="2" | '''n''' {{IPA|/n/}}
| colspan="2" |
| colspan="2" | '''ny''' {{IPA|/ɲ/}}
| colspan="2" | '''ng''' {{IPA|/ŋ/}}
|colspan="2"|
|colspan="2"|
|- align="center"
! Letupan (Plosif)
| '''p''' {{IPA|/p/}} {{IPA|/pʰ/}}
| '''b''' {{IPA|/b/}}
| colspan="2" |
| '''t''' {{IPA|/t/}}
| '''d''' {{IPA|/d/}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| '''k''' {{IPA|/k/}}
| '''g''' {{IPA|/g/}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |'''k (ujuang)'''/'''q''' {{IPA|/ʔ/}}
|- align="center"
! Latuihan (Afrikat)
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|'''c''' {{IPA|/tʃ/}}|| '''j''' {{IPA|/dʒ/}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|- align="center"
! Geseran
| colspan="2" |
| '''f''' {{IPA|/f/}}|| '''v''' {{IPA|/v}}, {{IPA|ʋ/}}
| '''s''' {{IPA|/s/}}|| '''z''' {{IPA|/z/}}
| '''sy''' {{IPA|/ʃ/}}||
| colspan="2" | 
| colspan="2" | 
| colspan="2" |
|colspan="2"|'''h''' {{IPA|/h/}}
|- align="center"
! Indak geser
| colspan="2" | 
| colspan="2" | 
| colspan="2" | 
| colspan="2" |
| colspan="2" | '''y''' {{IPA|/j/}}
| colspan="2" |'''w''' {{IPA|/w/}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|- align="center"
! Getaran
| colspan="2" | 
| colspan="2" | 
| colspan="2" | '''r''' {{IPA|/r/}}*
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|- align="center"
! Sisian
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" | '''l''' {{IPA|/l/}}
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
| colspan="2" |
|}
</center>

Catatan:

<nowiki>*</nowiki> Dalam bahaso baku, Panutua indak paralu manyabuik fonem /r/ sacaro jaleh.

* Huruf '''k''' pado akhia kato  dalam ucapan Malayu asali tasabuik [{{IPA|ʔ}}].
* Kombinasi bagi sebutan [{{IPA|ŋg}}] diwakili sabagai '''ngg'''.
* Huruf '''x''' biasonyo dibunyikan sabagai [{{IPA|ks}}], [{{IPA|s}}] atau [{{IPA|z}}].

{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:center" align="center" width="50%" 
|+ caption |'''Daftar fonem vokal dalam bahaso Malayu'''
|-
! width="80" | Ketinggian
! width="80" | Muko
! width="80" | Tangah
! width="80" | Balakang
|-
!Sampik
|'''i''' {{IPA|/i/}}
|
|'''u''' {{IPA|/u/}}
|-
! Satangah sampik
|'''e''' {{IPA|/e/}}
|
|'''o''' {{IPA|/o/}}
|-
! Tangah
|
|'''e''' {{IPA|/ə/}}
|
|-
! Satangah laweh
|'''e''' {{IPA|[ɛ]}}*
|
|'''o''' {{IPA|[ɔ]}}*
|-
! Laweh
| 
|'''a''' {{IPA|/a/}}
|'''a''' {{IPA|[ɑ]}}*
|}

<nowiki>*</nowiki> Indak baku, hanyo ado dalam logaik/dialek atau kato pinjaman.

{| class="wikitable" style="margin:auto; text-align:center" align="center" width="50%" 
|+caption | '''Daftar diftong dalam bahaso Malayu'''
! Ortografi
! IPA
|-
| '''ai'''
| [{{IPA|aɪ̯}}, {{IPA|ai}}]
|-
| '''au'''
| [{{IPA|aʊ̯}}, {{IPA|au}}]
|-
|'''ua'''
|[{{IPA|ua}}]
|}

Ado 2 sebutan vokal nan diwakili dek huruf "e", yoitu [{{IPA|e}}, {{IPA|ɛ}}] jo [{{IPA|ə}}]. Urang lua nan baraja bahaso Malayu barusaho mambedakan kaduo sebutan satiok baraja kato baru.

Di sabagian tampek di [[Semenanjung Malaya]], utamonyo di kawasan tangah jo selatan, kato nan barakhia jo ''a'' tiok wakatunyo tasabuik sabagai [{{IPA|ə}}]. Lain halnyo jo [[bahaso Indonesia]], pakatoan nan barakhia jo huruf ''a'' tiok wakatu basabuik ''a'' juo. Di Indonesia banyak dialek Malayu sainggo pangucapan huruf ''a'' di balakang babeda-beda tiok daerah, contohnyo di provinsi [[Riau]], Malayu Pontianak, Malayu Kayong, Malayu Langkat, jo Deli, huruf tu diucapkan sabagai [{{IPA|ə}}], di provinsi [[DKI Jakarta]], Musi Rawas, jo Malayu Sambas, huruf tu diucapkan ''e'' (dalam kato ''enak''), diucapkan "o" dek Malayu Bengkulu, Malayu Asahan, Malayu Batubara, Kualuh, Bilah, Malayu Palembang, Malayu Jambi, Minangkabau, dan diucapkan "a" sarupo bahaso Malayu Baku dalam bahaso Banjar, Kutai, Berau, Kedayan, Salako, Malayu Ambon, Malayu Manado jo kawasan timur Indonesia.

== Ragam dialek jo bahaso sarumpun ==
{{utamo|Rumpun bahaso Malayu}}

bahaso Malayu amaik baragam dari logaiknyo. Hal iko disababkan alun adonyo institusi nan mangatua pambakuannyo. Karajaan-karajaan Malayu anyo mampunyoi kakuatan sabateh wilayah kakuasoannyo, padohal bahaso Malayu dipakai juo dek urang-urang nan jauah di lua bateh wilayah kakuasoannyo. Dek itulah muncua baragam dialek (geografis) ataupun sosiolek (dialek sosial). Pamakaian bahaso ko dek masyarakaik jo etnik nan balain pulo mamuncuaan variasi campua bahaso (kreol), nan masih dipakai inggo kini. [[Bahaso Betawi]], suatu bantuak kreol, bahkan kini pun lah mulai mampangaruahi sacaro kuek bahaso Indonesia dek panggunoannyo dek kalangan mudo Jakarta nan kudian dipakai sacaro laweh pado program-program hiburan televisi nasional.

Ado panyulik dalam mangalompokan bahaso-bahaso Malayu. Bak cando bahaso-bahaso di Nusantaro, indak ado bateh jaleh antaro ciek ragam jo ragam lain nan panutuanyo basubalahan sacaro geografis. Parubahan dialek acokali sacaro batingkek-tingkek. Untuak kamudahan, biasonyo dilakukan pangalompokan ragam sabagai barikuik:
# Bahaso-bahaso Malayu Satampek (Lokal)
# Bahaso-bahaso Malayu Kirabaik (Paramalayu, Paramalay = Malayu "indak panuah")
# Bahaso-bahaso kreol (bukan suku/panduduak malayu) manuruik bahaso Malayu

Jumlah panutua bahaso Malayu di Indonesia amaik banyak, bahkan dari sisi jumlah malampaui jumlah panutua bahaso Malayu di Malaysia maupun di Brunei Darussalam. Bahaso Malayu ditutuakan dari sapanjang pantai timur [[Sumatera]], [[Kapulauan Riau]], Kapulauan [[Bangka Belitung]], [[Jambi]], [[Lampung]], [[Sumatera Selatan]], [[Bengkulu]] inggo pasisia Pulau [[Kalimantan]] jo Kota Negara, [[Bali]].<ref name="sastra">{{Cite web |url=http://ccm.um.edu.my/umweb/fsss/images/persidangan/Kertas%20Kerja/Dr.%20Gusdi%20Sastra.pdf |title=Beberapa perbezaan kosakata bahasa Melayu Malaysia dan bahasa Indonesia dalam teks ilmiah |access-date=2019-03-17 |archive-date=2009-08-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090806184952/http://ccm.um.edu.my/umweb/fsss/images/persidangan/Kertas%20Kerja/Dr.%20Gusdi%20Sastra.pdf |dead-url=yes }}</ref>

=== Dialek Malayu Indonesia ===
==== Dialek Malayu Indonesia di Regional Sumatera ====
* Dialek '''Tamiang''' : ditutuakan di [[kabupaten Aceh Tamiang]], Aceh
* Dialek '''Langkat''' : ditutuakan di kawasan [[Langkat]], [[Sumatera Utara]]
* Dialek '''Deli''' : ditutuakan di [[Medan]], [[Deli Serdang]] dan [[Serdang Bedagai]]
* Dialek '''Asahan''' : ditutuakan di sapanjang wilayah pasisia [[kabupaten Asahan]]
* Dialek '''Kualuh''' : ditutuakan di sapanjang wilayah aliran hulu sampai hilia sungai Kualuh [[kabupaten Labuhanbatu Utara]]
* Dialek '''Bilah''' : ditutuakan di sapanjang wilayah hilia aliran sungai Bilah [[kabupaten Labuhanbatu]]
* Dialek '''Panai''' : ditutuakan di sapanjang wilayah hilia aliran sungai Barumun [[kabupaten Labuhanbatu]]
* Dialek '''Kotapinang''' : ditutuakan di sapanjang wilayah aliran sungai Barumun [[kabupaten Labuhanbatu Selatan]]
* Dialek '''[[Bahaso Malayu Riau Kapulauan|Riau Kapulauan]]''' : ditutuakan di kawasan [[Kepulauan Riau]]
* Dialek Riau Kapulauan dan kawasan-kawasan di Riau Daratan ditutuakan '''sarupo jo Dialek Johor.'''
* Dialek '''[[Bahaso Malayu Riau Daratan|Riau Darek]]''' : tabagi ateh dialek-dialek lainnyo manuruik wilayah (Siak, Rokan, Inderagiri, Kuantan)
* Dialek '''Anak Dalam''' : kamungkinan tamasuak kalompok Kubu jo Talang Mamak di kawasan [[Riau]] dan [[Jambi]]
* Dialek '''[[Bahaso Malayu Jambi|Jambi]]''' : ditutuakan di provinsi [[Jambi]]
* Dialek '''[[Bahaso Malayu Bengkulu|Bengkulu]]''' : ditutuakan di [[kota Bengkulu]]
* Dialek '''[[Bahaso Palembang|Palembang]]''' : ditutuakan di [[kota Palembang]] dan Kota Muara Enim dan sakitarnyo
* Dialek '''Bangka-Belitung''' : ditutuakan di provinsi [[Bangka-Belitung]] saketek babeda antaro pangucapan kato sabagai contoh kato "APA-Ind", pado Bangka manggunokan "APE" co panyabuikan kato "PEPES" jo Belitung "APE" sarupo manyabuik kato "''Remang''".

==== Dialek Malayu Indonesia di Regional Kalimantan ====
* Dialek '''Malayu Pontianak''' : ditutuakan di [[kabupaten Pontianak]], [[Kabupaten Kubu Raya]] jo [[kota Pontianak]], [[Kalimantan Barat]]
* Dialek '''Melawi''' (MLW): [[kabupaten Melawi]] dan sakitarnyo, [[Kalimantan Barat]]<ref>{{Cite web |url=http://www.kborneo.com/read.cfm?THE_ID=508 |title=archive copy |access-date=2019-03-17 |archive-date=2013-11-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113121131/http://www.kborneo.com/read.cfm?THE_ID=508 |dead-url=yes }}</ref>
* Dialek '''Landak''' : kabupaten [[Landak]] dan sakitarnyo, [[Kalimantan Barat]]<ref>http://journal.unwidha.ac.id/index.php/magistra/article/view/215/166</ref>
* Dialek '''Malayu Sambas''' : ditutuakan di kabupaten [[Sambas]], Kota Singkawang, Kabupaten Bengkayang dan sakitarnyo, [[Kalimantan Barat]]
* Dialek '''Malayu Sanggau''' : ditutuakan di [[kabupaten Sanggau]]<ref>http://jurnal.untan.ac.id/index.php/jpdpb/article/view/1383</ref>
* Dialek '''Malayu Sintang''' : ditutuakan di [[kabupaten Sintang]]<ref>{{Cite web |url=http://www.kborneo.com/read.cfm?THE_ID=212 |title=archive copy |access-date=2019-03-17 |archive-date=2013-11-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131113114039/http://www.kborneo.com/read.cfm?THE_ID=212 |dead-url=yes }}</ref>
* Dialek '''Ketapang''' : ditutuakan di kabupaten [[Kabupaten Ketapang|Ketapang]] dan sakitarnyo, [[Kalimantan Barat]] tadiri dari 2 dialek kota Ketapang jo Balai Berkuak.<ref>{{Cite web |url=http://badanbahasa.kemdikbud.go.id/lamanbahasa/produk/1144 |title=archive copy |access-date=2019-03-17 |archive-date=2019-03-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326183804/http://badanbahasa.kemdikbud.go.id/lamanbahasa/produk/1144 |dead-url=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://badanbahasa.kemdikbud.go.id/lamanbahasa/produk/1160 |title=archive copy |access-date=2019-03-17 |archive-date=2018-04-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180424071345/http://badanbahasa.kemdikbud.go.id/lamanbahasa/produk/1160 |dead-url=yes }}</ref><ref>{{en}} {{cite book|url=http://books.google.co.id/books?id=eNF4FxSd-LgC&lpg=PA27&dq=maanyan&pg=PA26#v=onepage&q=maanyan&f=false|title=Endangered Languages of Austronesia - Oxford linguistics|last=Florey|first=Margaret|publisher=Oxford University Press|year=2009|isbn=0199544549|pages=26}}ISBN 978-0-19-954454-7</ref>
* Dialek '''Berau''' : ditutuakan di kabupaten [[Berau]] dan sakitarnyo, [[Kalimantan Timur]]
* Dialek '''Kutai''' : dipakai di kabupaten [[Kutai Kertanegara]], [[Kalimantan Timur]]

==== Dialek Malayu Indonesia Indonesia Timur ====
* Dialek '''Loloan''' : ditutuakan di kota Negara, [[Jembrana]], [[Bali]].

=== Bahaso kirabaik Malayu ===
"Bahaso kirabaik" adolah bahaso-bahaso lain nan sarupo jo bahaso Malayu, namun masih ado pabedaan pandapaik dek hal itu. Di antaronyo adolah
# [[Bahaso Lampung Api]] (ljp) di [[Lampung]]
# [[Bahaso Lampung Nyo]] (abl) di [[Lampung]]
# [[Bahaso Minangkabau]] (min) di [[Sumatera Barat]]
# [[Bahaso Banjar]] (bjn) di [[Kalimantan Selatan]]
# [[Bahaso Kedayan]] (kxd) ([[Suku Kedayan]]) di [[Brunei]], [[Sarawak]]
# [[Melayu Kedah#Dialek|Dialek Malayu Kedah]] (meo) (Malayu Satun)
# [[Dialek Melayu Pulau Kokos|Dialek Malayu Pulau Kokos]] (coa)
# [[Dialek Melayu Pattani|Dialek Malayu Pattani]] (mfa)
# [[Dialek Melayu Sabah|Dialek Malayu Sabah]] (msi)
# [[Dialek Melayu Bukit|Dialek Malayu Bukit]]([[Bahasa Bukit|bahaso Bukit]]) (bvu) ([[Suku Dayak Bukit]]) di Kalimantan Selatan
# [[Bahaso Serawai]] (srj) di [[Bengkulu]]
# [[Bahaso Rejang]] (rej) di [[Rejang Lebong]], Bengkulu
# [[Bahaso Lebong]] di [[Lebong]], Bengkulu
# [[Bahaso Rawas]] (rws) di [[Musi Rawas]], Sumatera Selatan
# [[Bahaso Penesak]] (pen) di Tanjung Batu & sakitarnyo, Pedamaran (Marga Danau), Sumatera Selatan
# [[Bahaso Komering]] di [[Ogan Komering Ulu]] dan Ogan Komering Ilir, Sumatera Selatan
# [[Bahaso Enim]] (eni)
# [[Bahaso Musi]] (mui)
# [[Bahaso Kaur]] (vkk)
# [[Bahaso Kerinci]]/(Kerinci-Sakai-Talang Mamak)(vkr)
# [[Bahaso Kubu]] (kvb)
# [[Bahaso Lematang]] (lmt)
# [[Bahaso Lembak]] (liw)
# [[Bahaso Lintang]] (lnt)
# [[Bahaso Lubu]] (lcf)
# [[Bahaso Loncong]]/urang  Lauik (lce)
# [[Bahaso Sindang Kelingi]] (sdi)
# [[Bahaso Semendo]] (sdd)
# [[Bahaso Rawas]] (rws)
# [[Bahaso Ogan]] (ogn)di [[Ogan Ilir]], Ogan Komering Ulu dan [[Ogan Komering Ilir]], Sumatera Selatan
# [[Bahaso Pasemah]] ( pse) di [[Sumatera Selatan]]
# [[Bahaso Suku Batin]] [sbv] di Jambi
# [[Bahaso Kutai]] di [[Kutai Kartanegara]], [[Kalimantan Timur]]
## Dialek Tenggarong - Malayu Kutai (vkt)
## Dialek Kota Bangun - Malayu Kutai (mqg)

=== Bahaso Malayu Kreol ===
Bahaso Malayu alah lamo takana sabagai bahaso antarsuku bangso khususnyo di Indonesia. Dalam pakambangannyo utamonyo kawasan-kawasan bapanduduak bukan Malayu sarato mampunyoi bahaso surang-surang, bahaso Malayu mangalami proses [[pidginisasi]] dek baradaptasinyo babagai unsua bahaso satampek ka dalam bahaso Malayu sarato dek ditutuakan pulo dek anak-anaknyo, bahaso Malayu mangalami proses [[Kreolisasi]].<ref name="sastra" /> bahaso Malayu, khususnyo di Indonesia  Timur dibaok pulo dek misionaris-misionaris asa Ulando untuak kapantiangan panyebaran agamo [[Kristen]].

Di pulau Jawa, utamonyo di [[Jakarta]], bahaso Malayu mangalami proses kreolisasi nan unsua dasa [[bahasa Melayu Pasar|bahaso Malayu Pasa]] tacampua jo babagai bahaso di sakaliliangnyo, khususnyo [[bahaso Tionghoa]], [[bahaso Sunda]], [[bahaso Jawa]], [[bahaso Bali]], [[bahaso Bugih]], bahkan unsua [[bahaso Ulando]] dan [[bahaso Portugih]]. Malayu dalam Bantuak kreol iko banyak tasuo di Kawasan Indonesia  Timur nan tabantang dari [[Manado]] inggo [[Papua]].

Bantuak Malayu Kreol tu antaro lain :
* Dialek Malayu Jakarta [[bahaso Betawi]] : ditutuakan di [[Jakarta]] dan sakitarnyo
* [[Dialek Melayu Indonesia Peranakan|Dialek Malayu Indonesia Peranakan]]: banyak ditutuakan dek kalangan urang [[Tionghoa]] di pasisia [[Jawa Timur]] dan [[Jawa Tengah]].
* Dialek Malayu Manado ([[bahaso Manado]]): dipakai sabagai ''lingua franca'' di [[Sulawesi Utara]]
* Dialek Malayu Maluku Utara (max): dipakai di ampia sadoalah [[Maluku Utara]]
* Dialek Malayu Bacan (btj): dipakai di kawasan [[pulau Bacan]], [[Maluku Utara]]
* [[Dialek Melayu Ambon|Dialek Malayu Ambon]] : dipakai sabagai bahaso ibu dek warga kota [[Kota Ambon|Ambon]], dan bahaso kaduo dek warga sakitarnyo
* Dialek Malayu Banda : balain jo Malayu Ambon, dan digunokan di kawasan [[Kapulauan Banda]], [[Maluku]]
* Dialek Malayu Larantuka : dipakai di kabupaten [[Flores Timur]], [[Nusa Tenggara Timur]]
* Dialek Malayu Kupang : manjadi ''lingua franca'' di wilayah [[Kota Kupang|Kupang]] dan sabagian Pulau Timor
* Dialek Malayu Papua : [[Papua]], [[Papua Barat]]
* Dialek Malayu Makassar (mfp) : [[Sulawesi Selatan]]

=== Dialek lua Indonesia ===

Dialek-dialek bahaso Malayu di '''Malaysia''' di antaronyo:

* '''[[Malayu Kedah#Dialek|Dialek Utara]] (Kedah, Perlis, Pulau Pinang & Perak Utara)''' " meo ": ditutuakan di nagara bagian Kedah, Pulau Pinang, Perlis jo bagian utara nagara bagian Perak. Tabagi pado babarapo sub-dialek yoitu Perlis, Pulau Pinang, Kedah Utara, dan Kedah Hilia. Dialek nan ditutuakan dek panduduak di Kedah  Timur manunjuakan banyak pasamoan jo dialek Kelantan jo Pattani, Dialek ko dikana sabagai dialek Kedah Hulu.
* '''[[Dialek Kelantan]]''' : ditutuakan di nagara bagian Kelantan dan daerah Besut, Terengganu. Panduduak di sabagian daerah di Kedah co di Baling, Sik ,dan Kuala Nerang mangecek jo dialek nan manunjuakan banyak pasamoan jo dialek Kelantan. Dialek Kelantan marupokan sub-dialek Dialek Pattani ataupun Yawi.
* '''[[Bahaso Melayu Terengganu|Dialek Terengganu]]''' "zlm-coa" : ditutuakan di nagara bagian Terengganu kacuali daerah Besut dan sabagian nagari Pahang di pesisiran pantai daerah Kuantan. Catatan patamo bahaso Malayu di Terengganu tatulih pado [[Prasasti Terengganu]] nan tacataik pado taun 1326 M atau 1386 M.
* '''Dialek Perak''' - Dialek ko tabagi pado tigo subdialek:
**'''Dialek Perak Tangah''' : ditutuakan di bagian tangah nagara bagian Perak malingkupi daerah Perak Tangah dan Kuala Kangsar.
** '''Dialek Perak Selatan''' : ditutuakan di bagian selatan nagara bagian Perak malingkupi daerah Hilir Perak, Batang Padang, Kampar jo sabagian daerah Manjung dan Kinta. Dialek ko dipangaruahi dialek Selangor dan Johor.
** '''Dialek Perak Timur''': ditutuakan di bagian timur lauik nagara bagian Perak iyolah Lenggong, Grik dan Kroh (daerah Hulu Perak) nan basampadan jo nagara bagian Kedah dan Kelantan sarato provinsi Yala dan Narathiwat di karajaan Thailand. Dialek nan ditutuakan mampunyoi campuran dialek Utara, dialek Perak dan dialek Kelantan/Pattani.
* '''Dialek Selangor - KL''' : ditutuakan di nagara bagian Selangor, [[Wilayah Persekutuan]] [[Kuala Lumpur]], [[Putrajaya]] sarato kota-kota gadang di  Samananjuang Malaysia.
* '''[[Bahaso Melayu Negeri Sembilan|Dialek Negeri Sembilan]]''' : ditutuakan di nagara bagian  Nagari Sembilan dan kawasan Taboh Naning, Melaka.
* '''Dialek Malaka''' : ditutuakan di nagara bagian Melaka kacuali kawasan Taboh Naning.
* '''Dialek Johor - Riau''' : ditutuakan di nagara bagian Johor jo selatan Pahang.
* '''Dialek Pahang''' - nagara bagian Pahang kaya jo babagai jinih dialek daerah nan ditutuakan di daerah-daerah aliran Sungai Pahang:-
** Hulu Sungai Pahang : '''Dialek Jerantut''', '''Lipis''', '''Bentong''' dan '''Raub''' (ditutuakan sacaro capek dari sisi kalajuan mangecek).
** Patangahan Sungai Pahang : '''Dialek Temerloh''' dan '''Maran''' (ditutuakan sacaro sederhana dari sisi kalajuan mangecek).
** Hilir Sungai Pahang : '''Dialek Rompin''' dan '''Pekan''' (ditutuakan sacaro lambek dari sisi kalajuan mangecek).
* '''[[Dialek Sarawak]]''' "zlm-sar" : ditutuakan di nagara bagian Sarawak kacuali di divisi Limbang nan manggunokan dialek Brunei. Dialek Sarawak tabagi dalam babarapo sub-dialek manuruik divisi administratif iyolah Bintulu, Kuching, Miri, Samarahan, Saribas, Sibu dan Sri Aman.
* '''Dialek Labuan''' - ditutuakan di [[Persekutuan Labuan]] (sejinih dialek campuran antaro [[suku Kedayan|bahaso Kedayan]] dan [[bahasa Melayu Brunei|bahaso Malayu Brunei]]).
* '''Dialek Sabah''' "msi" - nagara bagian Sabah mampunyoi babarapo jinih dialek Malayu yaitu:-
**'''Dialek Malayu Sabah''' - ditutuakan di sadoalah nagara bagian Sabah dan marupokan dialek utamo di nagara bagian tu.
** '''Dialek Kokos / Cocos''' - ditutuakan dek urang Malayu katurunan Kokos / Cocos di [[Tawau]], [[Lahad Datu]], [[Kunak]], [[Sandakan]] dan [[Kepulauan Cocos (Keeling)]], wilayah Australia.
* '''Dialek Baba''' - Sejinih dialek campuran antaro bahaso Malayu dan dialek Hokkien. Dialek ko tabagi pado tigo pecahan ketek  iaitu:-
**'''Dialek Baba Melaka''' - ditutuakan dek kaum Baba dan Nyonya di nagara bagian Melaka, nan marupokan dialek asa dek dialek Malayu Baba.
** '''Dialek Baba Pulau Pinang''' - ditutuakan dek kaum Baba dan Nyonya di nagara bagian Pulau Pinang.
** '''Dialek Baba Singapura''' - ditutuakan dek kaum Baba dan Nyonya di Republik Singapura.

Dialek Johor - Riau juo ditutuakan di Republik Singapura dan Provinsi Riau dan Kapulauan Riau, Indonesia.

Dialek-dialek bahaso Malayu di '''Singapura''', '''Brunei Darussalam''' dan '''Thailand''' adolah di antaronyo:

* '''Dialek Singapura''' : ditutuakan di Republik Singapura. Dialek ko marupokan pacahan dari dialek Johor-Riau.
* '''[[Bahasa Melayu Brunei|Dialek Brunei]]''' : ditutuakan di Karajaan Brunei Darussalam sarato bagian padalaman, nagara bagian Sabah dan Wilayah Persekutuan Labuan, Malaysia.
* '''Dialek Patani''' : ditutuakan di provinsi Pattani, Narathiwat, Yala dan Songkhla di Karajaan Thailand.
* '''Dialek Malayu Bangkok''' : ditutuakan dek masyarakaik Malayu di kawasan [[Bangkok]], agak balain jo dialek di bagian Selatan Thailand.

Kini, banyak dari kalangan mudo nan alah ilang kamampuan mangecek dalam dialek urang gaeknyo dek adonyo panerapan bahaso Malayu baku di sikolah-sikolah. Dek adonyo pabedaan dialek nan amaik nyato, kadang panutua bahaso Malayu dari ciek dialek alun tantu dapek mangarati dialek nan lain, utamonyo dialek Kelantan, Sarawak, jo Sabah di Malaysia.

Di lua wilayah tu, ado pulo dialek Srilangka nan palahan-lahan mulai punah, sarato dialek Afrika Selatan, nan dipakai dek pangikuik [[Syekh Yusuf]] nan dibuang ka [[Cape Town]].

=== Para-Malay ===

# [[Bahasa Duano'|bahaso Duano']] [dup] ([[Malaysia Barat]])
# [[Bahasa Minangkabau|bahaso Minangkabau]] [min] (Indonesia, [[Sumatera Barat]])
# [[Bahasa Pekal|bahaso Pekal]] [pel] (Indonesia, [[Sumatera Selatan]])
# [[Bahasa Urak Lawoi'|bahaso Urak Lawoi']] [urk] ([[Thailand]])
# [[Bahasa Muko-Muko|bahaso Muko-Muko]] [vmo] (Indonesia, Sumatera, Bengkulu : [[Kabupaten Mukomuko]])
# [[Bahasa Melayu Negeri Sembilan|bahaso Negeri Sembilan]] [zmi] (Malaysia Barat, [[Negeri Sembilan]])

=== Malayu-Aborigin ===
# [[Bahasa Jakun|bahaso Jakun]] [jak] ([[Suku Jakun]], Malaysia Barat)
# [[Bahasa Orang Kanaq|bahaso urang Kanaq]] [orn] ([[Orang Kanaq|urang Kanaq]], Malaysia Barat)
# [[Bahasa Orang Seletar|bahaso urang Seletar]] [ors] ([[Orang Seletar|urang Seletar]], Malaysia Barat)
# [[Bahasa Temuan|bahaso Temuan]] [tmw] ([[Suku Temuan]], Malaysia Barat)

=== [[bahasa Dayak Melayik|Dayak Melayik]] ===
# Malayan
## Malayic-Dayak (10)
### Ibanic (6)
#### [[Bahaso Balau]] [BUG] (Sarawak)
#### [[Bahaso Iban]] [IBA] (Sarawak, Brunei, Kalimantan Barat)
#### [[Bahaso Milikin]] [MIN] (Sarawak))
#### [[Bahaso Mualang]] [MTD] ([[Suku Dayak Mualang]], [[Sekadau]], Kalimantan Barat)
#### [[Bahaso Seberuang]] [SBX] ([[Suku Dayak Seberuang]], [[Sintang]], Kalimantan Barat)
#### [[Bahaso Sebuyau]][SNB] (Sarawak))
### [[Bahaso Keninjal]] [KNL] ( [[Melawi]], Kalimantan Barat)
### [[Bahaso Kendayan]] [KNX] ([[Sanggau Ledo, Bengkayang]], Kalimantan Barat)
### [[Bahaso Selako]] [SKL] ([[Pemangkat, Sambas]], Kalimantan Barat)
### Bahaso-bahaso Malayic Dayak [XDY] (Kalimantan  Barat dan Kalimantan Tengah)
#### [[Bahaso Balai Riam]] : [[Kabupaten Sukamara]]
#### [[Bahaso Bulik]] : [[Kabupaten Lamandau]]
#### [[Bahaso Waringin]] : [[Kabupaten Kotawaringin Barat]]
#### [[Bahaso Pembuang]] : [[Kabupaten Seruyan]]
#### [[Kota Singkawang]]
#### [[Kabupaten Bengkayang]]
#### [[Kabupaten Sintang]]
#### [[Kabupaten Kapuas Hulu]]
#### [[Bahaso Kayong]] : [[Kayong Utara]], [[Ketapang]]

== Pautan lua ==
{{InterWiki|code=ms}}
* [http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=486-16 www.ethnologue.com : "Austronesian, Malayo-Polynesian, Malayo-Sumbawan, North and East, Malayic, Malay"]
* {{en}} [http://www.phrasebase.com/languages/malay/ Malay Fact] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120825235413/http://www.phrasebase.com/languages/malay/ |date=2012-08-25 }}
* {{id}} [http://www.dolu-terempa.com/artikel/bahasa.htm Artikel sejarah bahaso Malayu]{{Dead link|date=September 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* {{ms}} [http://www.tutor.com.my/tutor/stpm/asal_usul_bahasa/asal_usul_bahasa_melayu.htm Asal Usul bahaso Malayu]
* {{id}} [http://maigo.sfc.keio.ac.jp/id/bahasa_indonesia.html Tentang bahaso Indonesia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012102418/http://maigo.sfc.keio.ac.jp/id/bahasa_indonesia.html |date=2007-10-12 }}
* {{en}} [http://users.skynet.be/dvran/bahasa.htm Belajar bahaso Indonesia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100407184950/http://users.skynet.be/dvran/bahasa.htm |date=2010-04-07 }}
* {{en}} [http://www.seasite.niu.edu/Indonesian/ Learning Indonesian on the Internet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130306013012/http://www.seasite.niu.edu/indonesian/ |date=2013-03-06 }}
* {{ms}} [https://web.archive.org/web/20051215035508/http://pgoh13.free.fr/malay_course.php Malay Language Course]
* {{ms}} [http://indonesian.arts.monash.edu.au/T3/INM3315/bacaan/u6bacaan1.htm pangaruah bahaso Indonesia terhadap Perkembangan bahaso Malayu di Malaysia.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070831202156/http://indonesian.arts.monash.edu.au/T3/INM3315/bacaan/u6bacaan1.htm |date=2007-08-31 }}
* {{en}} [http://www.ethnologue.com/14/show_family.asp?subid=917/ Language Family Trees]
* {{en}} [http://www.ethnologue.com/14/show_family.asp?subid=918/ Malayu Lokal]
* {{en}} [http://linguistlist.org/forms/langs/get-familyid.cfm?CFTREEITEMKEY=ANBCJFBB/ Malayu Lokal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080407211638/http://linguistlist.org/forms/langs/get-familyid.cfm?CFTREEITEMKEY=ANBCJFBB%2F |date=2008-04-07 }}
* {{ms}} [http://www.dolu-terempa.com/artikel/sejarah1.htm Sejarah Pertumbuhan bahaso Malayu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090408073958/http://dolu-terempa.com/artikel/sejarah1.htm |date=2009-04-08 }}
* {{id}} [http://culture.melayuonline.com/?a=SnVxWi9xUksvQVRVY01rZQ%3D%3D= Rekonstruksi bahaso Malayu Tua] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130225072719/http://culture.melayuonline.com/?a=SnVxWi9xUksvQVRVY01rZQ%3D%3D= |date=2013-02-25 }}
* {{ms}} [http://kamusbrunei.blogspot.com/2007/11/brunei-darussalam_11.html?widgetType=BlogArchive&widgetId=BlogArchive1&action=toggle&dir=close&toggle=YEARLY-1167580800000&toggleopen=MONTHLY-1193846400000 Kamus Malayu Brunei]
* {{ms}} [http://www.shukur.org/v4/component/option,com_smf/Itemid,105/action,printpage/topic,19083.0/ Kamus Malayu Brunei] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080620065318/http://www.shukur.org/v4/component/option,com_smf/Itemid,105/action,printpage/topic,19083.0/ |date=2008-06-20 }}
* {{en}} [http://www.malaytranslate.com/ Malay Translator]

== Rujuakan ==
{{Reflist}}{{Bahaso daerah di Indonesia}}

{{DEFAULTSORT:Melayu, Bahasa}}
[[Kategori:Bahaso]]
[[Kategori:Malayu]]