Uturunku

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Uturunku
Uturunku is a cone in a desolate landscape, with an adjacent smaller non-conical mountain.
Uturunku di Bolivia, 16 November 2006
Katinggian6,008 meters (19,711 ft)
DaftarList of mountains in Bolivia
TajamahanJaguar (Quechua)
Lokasi
A map of Bolivia; the volcano is in the southernmost corner.
Lokasi Uturunku di Bolivia
LatakSan Pablo de Lípez Municipality, Sur Lípez Province, Potosí Department, Bolivia
JajaranCordillera de Lípez
Geologi
JinihStratovolcano
Usia batuanPleistocene
Daerah vulkanikAltiplano–Puna volcanic complex
Latuih taakia250,000 years ago.

Uturunku adolah gunuang api nan punyo katinggian 6.008 meter (19.711 kaki) di Bolivia nan punyo duo puncak. Istilah Uturunku bararti "jaguar" dalam baso Quechua. Gunuang ko punyo kubah lava jo aliran lava nan bavolume total 50-85 kilometer kubik (12-20 cu mi) sarato punyo jajak bakeh gletser. Aktivitas vulkanik tajadi salamo Pleistosen, letusan tarakhianyo 250.000 taun nan lau; katiko itu tajadi fumarol aktif di wilayah puncaknyo. Gunuang nan luehnyo mancapai 400 km persegi ko aktif baliak pado taun 2009 manuruik panalitian dari Plutons.[1][2]

Geografi jo Morfologi[suntiang | suntiang sumber]

Uturunku talatak di daerah Sur Lípez di Bolivia selatan, kota Quetena jo tapek di timur laut Eduardo Avaroa, Cagar Nasional Fauna Andean di Cordillera de Lípez. Sabuah akses ka bakeh tambang balerang talatak di dakek puncak gunuang, jo dianggok sabagai tambang balerang paliang tinggi sadunia. Wilayah sakitar gunuang ko ampia indak bapanguni, gunuang ko indak banyak dikatahui urang. Katiko tajadi deformasi tanah pado awal abaik ka-21, tajadi paningkatan minat ilmiah ka gunuang ko, tadapek pulo misi pangintaian nan dilakuan dek ilmuwan pado tahun 2003.[3][4]

Struktur[suntiang | suntiang sumber]

Uturunku marupoan gunuang tatinggi di Bolivia barat daya nan didominasi dek geomorfologinyo sakitar 1.510-1.670 meter (4.950-5.480 kaki) di ateh parmukaan sakitarnyo. Gunung ko punyo duo puncak nan punyo katinggian 5.930 meter (19.460 kaki) jo 6.008 meter (19.711 kaki), tapisah sakitar 1 kilometer (0.62 mil) sarato dipisahan dek sadel satinggi 5.700 meter (18.700 kaki). Uturunku tamasuak tipe gunuang api strato nan punyo siso-siso kawah, kubah lava, jo aliran lava. Aliran lava paliang utara disabuik sebagai Lomo Escapa nan panjangnyo 9 kilometer (5,6 mi) tu marupoan aliran lava nan paliang gadang di gunuang ko. Salain itu, tadapek jajak bakeh glasiasi nan maaluihan lereng gunuang Uturunku sarato tadapek Pleistocene, Holocene alluvium, jo colluvium.[5]

Danau jo Sungai[suntiang | suntiang sumber]

Gunuang Uturunku dikaliliangi dek sajumlah danau. Di kaki timur tadapek danau Mama Khumu nan babatehan langsuang jo lereang curam, Laguna Celeste talatak di timur laut, Chojilas di tenggara, jo Loromayu di selatan. Sungai Rio Grande de Lipez mengalia di sapanjang kaki barat gunuang jo marupuan tampek patamuan anak-anak sungai nan barasa dari timur laut gunuang nan akhianyo mangalia ka Salar de Uyuni. Alur aliran aia sungai ko takapik diantaro dindiang batuan dasa nan curam, hamparan karikia, jo lahan basah nan biasonyo digunoan sabagai tampek mamaliharo llama dan domba.[6]

Geologi[suntiang | suntiang sumber]

Subduksi Lempeng Nazca ka arah timur di bawah Lempeng Amerika Selatan mangasilan tigo sabuk vulkanik di dalam Andes, [34] tamasuak Zona Vulkanik Pusek nan mambantang dari Peru, Chili, Bolivia, Argentina jo Uturunku. Uturunku tamasuak 69 gunuang api nan bapotensi aktif di Irruputuncu, Olca-Paruma, Aucanquilcha, Ollagüe, Azufre, San Pedro, Putana, Sairecabur, Licancabur, Guayaques, Colachi jo Acamarachi.[7]

Gunuang Vilama nan baumua 8,41 juta taun jo gunuang Guacha nan barumua 5,65 juta taun manjadi dasar gunaung Uturunku. Lava gunuang Vilama nan baumua 4 juta taun ditamuan di barat daya gunuang Uturunku jo salabiahnyo takubuah di dalam gunuang.[8]

Gunuang Uturunku tamasuak ka dalam Kompleks vulkanik Altiplano-Puna nan tabantang lueh inggo 50.000 kilometer persegi (19.000 mil persegi) jo volume sakitar 500.000 kilometer kubik (120.000 mil persegi). Tabanyo baragam, dipakiroan antaro 1–20 kilometer (0,62-12,43 mi) jo disabuik sabagai reservoir magma paliang gadang di karak benua Bumi. Badan magmatik Altiplano-Puna adolah sumber magma dek banyak gunuang api di kompleks vulkanik Altiplano-Puna, salain itu, sakitar 500.000 kilometer kubik (120.000 cu mi) aia asin tadapek di batuan di bawah gunuang Uturunku.[9]

Gletser[suntiang | suntiang sumber]

Uturunku indak punyo gletser, tapi punyo es abadi nan dipaloran pado taun 1956, es tu talatak di ladang salju sporadis pado taun 1994 nan acok manutuik puncak gunuang. Namun manuruik catatan panilitian, dulunyo di gunuang Uturunku pernah tacataik adonyo bakeh gletser nan alah takikih sacaro glasial nan ditamuan di sisi utara, timur jo selatan gunuang. Gletser pado maso tu indak lueh bana dek akrano sayoknyo curam. Tadapek panalitian di lambah barat daya gunuang tantang studi glasiologi nan manamuan gletser barasa dari puncak jo daerah sakitar gunuang sakitar 0,5 kilometer (0,31 mil) selatan dari puncak.[10]

Sakitar 16.000 taun nan lalu, tabantuak garih pantai di sakitar danau nan mangaliliangi gunuang Uturunku. Danau Tauca manjadi sumber uap aia dek Uturunku. Sasudah gletser suruik, pado wakatu nan samo iklim maangek salamo pamanasan Bolling-Allerod nan mabuek wilayah tu manjadi kariang.[3]

Iklim jo Vegetasi[suntiang | suntiang sumber]

Ratorato curah hujan tahunan nan tadapek di gunuang Uturunku adolah sakitar 100-200 milimeter per taun (3,9-7,9 in / tahun) atau bahkan kurang dari itu nan didominasi barasa dari lambah Amazon di timur salamo bulan Desember, Januari jo Februari. Jumlah curah hujan nan randah ko indak mamadoi untuak mampatahanan gletser, walaupun puncak gunuang Uturunku talatak di ateh tingkek baku. Walapun baitu, cukuik untuak mangasilan salju musiman di guanuang. Suhu tahunan di wilayah ko sakitar 0–5 ° C (32–41 ° F).[11]

Vegetasi regional nan tadapek di katinggian gunuang adolah padang rumpuik Puna nan punyo saketek kaanekaragaman hayati. Kayu Quinoa jo pohon Polylepis tadapek di lereang bawah gunuang api. Pohon-pohon tu mancapai katinggian 4 meter (13 kaki). Buruang sarupo Flamingo mambuek kalompok gadang di sakitar parairan tabukak. Salain itu tadapek kuciang gunuang Andes, viscachas selatan jo vicuñas.[11]

Potensi Supervulkan[suntiang | suntiang sumber]

Gunung Uturunku alah indak mangalami erupsi sajak 270 ka. Adonyo deformasi nan tapusek pado gunuang Uturunku mambuek panaliti jo ilmuwan untuak malakuan panalitian di guanuang ko nan sbalunnyo saketek bana nan manaliti gunuang. Panalitan INSAR manunjuakan basonyo satiok taunnyo gunuang Uturunku mangalai pakambangan sakitar 1 inggo 2 cm per taun pado area 70 km di akhia taun 1990-an jo akumulasi magma di kadalaman 10 inggo 20 km. Pakambangan tu mambuek magma dalam gunuang Uturunku alah mauak ka dalam sistem magma vulkanik Altiplano‐Puna. Dek adonyo deformasi nan tapusek, gunung Uturunku manjadi pusat deformasi gunung api nan paliang lueh di bumi, sahinggo mulai banyak panaliti nan tibo untuak maambiak sampel tantang studi geokronologis, petrologi jo geokimia.[5]

Pado taun 2009, dilakuan sabuah proyekbanamo Plutons nan tadiri dari kalangan seismolog, geofisika, geolog, pakar, jo mahasiswa untuak manaliti gunung Uturunku jo gunung Lazufre nan barado di pabatasan Chili jo Argentina. Panalitian tu manunjuakan basonyo gunuang Uturunku aktif baliak dek adonyo lubang-lubang ketek barupo fumarol. Tadapek 2 Ladang fumarol aktif nan muncua di puncak Uturunku. Fumarol tu mamproduksi sulfur jo gas-gas lainnyo nan suhunyo kurang dari 80 derajat celcius. Muncuanyo tanah putiah dakek puncak gunuang Uturunku dek parubahan termal sakitar puncak jo adonyo magma nan aktif bakambang sakitar 1 meter kubik per detik.[12]

Ruang magma nan tabantuak taisi magma, salain itu, muncua banyak gampo bumi mikro, sahinggo tajadi pakambangan di gunuang Uturunku. Sadolah parubahan tu dapek diindikasian basonyo di maso nan akan tibo, gunuang Uturnku dapek mangalai erupsi jo muncua Supervulkan nan baru. Hal itu didukuang dek studi lain, yaitu gampo bumi di sakitar puncak gunuang tajadi sabanyak 2,6 gampo per jam inggo maksimum 14 gampo bumi per jam jo kadalaman sakitar 4 km.[7]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

Catatan Kaki
Daftar Pustaka