Luak Tanah Data

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
(Dialiahkan dari Tanah Data)

Luak Tanah Data marupokan salah satu kawasan konfederasi dari babarapo nagari nan ado dalam wilayah Budaya Alam Minangkabau. Basamo jo Luak Agam sarato Luak Limo Puluah tanamo jo sabutan Luak Nan Tigo.[1][2]

Kawasan Luak Tanah Data marupokan kawasan utamo dalam tradisi masyarakaik Minangkabau, tampek kadudukan Yang Dipertuan Pagaruyuang atau Rajo Alam Minangkabau. Masyarakaiknyo umumnyo manganuik sistem kalarehan Koto Piliang, kalarehan atau aturan nan digagas dek Datuak Katumangguangan. Samantaro Kalarehan Bodi Caniago nan digagas Datuak Parpatiah nan Sabatang mamiliki basis pangikuik di Limo Kaum

Etimologi[suntiang | suntiang sumber]

Indak ado data nan pasti tantang asa usua namo Tanah Data ko. Namun ado sabuah panafsiran lain dari panggunoan namo Tanah Data ko, iyolah sabananyo bamukasuik Tak Nan Data nna bararti indak ado nan data. Istilah ko batantangan jo mukasuik Tanah Data. Pado kawasan Luak ko memang sulik ditamukan tanah nan datar, malah kondisi geografis kawasan ko babukik jo balambah, sainggo mukasuik indak ado tanah nan data tantu labiah tapek untuak kondisi geografis kawasan luak ko.

Sijarah[suntiang | suntiang sumber]

Berkas:Balai Nan Panjang.jpg
Balai Nan Panjang di Nagari Tabek nan kini dijadikan sabagai Situs Kapurbakalaan.

Luak Tanah Data marupokan Luak nan partamo kali didirikan, sainggo disabuik Luak Nan Tuo. Banyak paninggalan sijarah nan ditamukan di Luak ko sarupo Sawah Satampang Baniah, Lurah Nan Indak Barangin, Galundi Nan Baselo, Batu Batikam, Balai Nan Panjang, jo Kuburan Panjang. Sabagian di antaronyo bahkan marupokan paninggalan purbakala.

Panduduak Luak Tanah Data pado mulonyo didominasi dek pandatang asa India Selatan.[3] Iko dibuktikan jo banyaknyo gala banuansa India nan dipakai dek Datuak di Minangkabau, umpamo Maharajo nna barasa dari kato Maharaj jo Rajo Indo nan barasa dari kato Rajendra.[4]

Di Luak ko ado pamukiman panduduak banamo Nagari Pariangan, nan dek urang Minangkabau diyakini sabagai Nagari partamo di Minangkabau. Karajaan partamo di Minangkabau pun ado pulo di Luak ko, banamo Karajaan Pasumayan Koto Batu.[5] Dari Luak Tanah Data ikolah kudian urang Minangkabau bakambang jo bapindah ka daerah lain sarupo Luak Limo Puluah jo Luak Agam.[6]

Wilayah[suntiang | suntiang sumber]

Wilayah Luak Tanah Data malingkungi daerah di sakitar kaki gunuang Marapi bagian selatan sampai ka kaki gunuang Sago bagian timur. Nagari-nagari nan tamasuak ka dalam wilayah Luak Tanah Data iko adolah:[7]

  1. Tampuak Tangkai Pariangan Salapan Koto : Pariangan, Padang Panjang, Guguak, Sikaladi, Koto Tuo, Tanjuang Limau, Sialahan, Batu Basa.
  2. Tujuah Langgam di Hilia : Turawan, Padang Lua, Padang Magek, Sawah Kareh, Kinawai, Balimbiang, Bukik Tamusu.
  3. Limo Kaum Duo Baleh Koto : Dusun Tuo, Balah Labuah, Balai Batu, Kubu Rajo, Piliang, Ngungun, Panti, Silabuak Ampalu, ; Parambahan, Cubadak, Supanjang, Pabalutan, Sawah Jauah, Rambatan, Tabek Sawah Tangah.
  4. Sambilan Koto di Dalam : Tabek Boto, Salagondo, Baringin, Koto, Baranjak, Lantai Batu, Bukik Gombak, Sungai Ameh, Ambacang Baririk, Rajo Dani.
  5. Tanjuang Nan Tigo, Lubuak Nan Tigo : Tanjuang Alam, Tanjuang Sungayang, Tanjuang Barulak, Lubuak Sikarah, Lubuak Simauang, Lubuak Sipurai.
  6. Sungai Tarab Tujuah Batu : Limo Batu, Tigo Batu, Ikua Kapalo Kapak, Randai Gombak Katitiran, Koto Tuo Pasia Laweh, Koto Baru, Rao-Rao, Salo Patir Sumaniak, Supayang, Situmbuak, Gurun Ampalu, Sijangek Koto Badampiang.
  7. Langgam Nan Tujuah : Labutan, Sungai Jambu, Batipuah Nagari Gadang, Tanjuang Balik Sulik Aia, Singkarak, Saniang Baka, Silungkang, Padang Sibusuak, Sumaniak, Suraso.
  8. Batipuah Sapuluah Koto : Batipuah, Koto Baru Aia Angek, Koto Laweh Pandai Sikek, Panyalaian, Bukik Suruangan, Gunuang, Paninjauan, Jaho Tambangan, Pitalah Bungo Tanjuang, Sumpu Malalo, Singgalang.
  9. Lintau Buo Sambilan Koto : Batu Bulek, Balai Tangah, Tanjuang Bonai, Tapi Selo, Lubuak Jantan, Buo, Pangian, Taluak Tigo Jangko, Satangkai

Rantau[suntiang | suntiang sumber]

Rantau Nan Kurang Aso Duo Puluah

Rantau Kampar Kiri

Rantau Duo Baleh Koto

Rantau Pasisia Panjang

  • Padang
  • Pesisir Selatan/Banda Sapuluah
  • Muko muko
  • Kerinci

Ujuang Darek Kapalo Rantaunyo

  • Anduriang Kayu Tanam
  • Guguak Kapalo Hilalang
  • Sicincin
  • Toboh Pakandangan
  • Duo Kali Sabaleh Anam Lingkuang
  • Tujuah Koto
  • Sungai Sariak.
  • Alam Surambi Sungai Pagu.
  • Sijunjuang

Caliak pulo[suntiang | suntiang sumber]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Idrus Hakimy Dt. Rajo Penghulu (1994). Rangkaian Mustika Adat Basandi Syarak di Minangkabau. Remaja Rosdakarya. ISBN 979-514-362-X.
  2. Luhak dan Rantau. Diakses pada 31 Desember 2011.
  3. Idris, Abdul Samad (1990). Payung Terkembang. Kuala Lumpur: Pustaka Budiman.
  4. Tambo Alam Minangkabau: Penghapusan Sejarah dan Kekacauan Logika, 17 November 2011. Diakses pada 31 Desember 2011.
  5. Ampera Salim, Zulkifli (2005). Minangkabau Dalam Catatan Sejarah nan Tercecer. Padang: Citra Budaya Indonesia. ISBN 979-3458-03-8.
  6. Batuah, A. Dt. & Madjoindo, A. Dt. (1959). Tambo Minangkabau dan Adatnya. Jakarta: Balai Pustaka.
  7. ukm.itb.ac.id Wilayah Minangkabau Archived 2011-08-14 di Wayback Machine.. Diakses pada 16 Agustus 2011.