Urang Pubian

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
(Dialiahkan dari Suku Pubian)
Urang Pubian
Ulun Pubian Telu Suku
Total populasi
112.000[1]
Kawasan jo populasi nan signifikan
Indonesia (Lampung Tangah, Lampung Selatan, Tanggamus, Metro, jo Bandar Lampung)
Bahaso
Lampung Api (dialek Pubian)
Indonesia, Jawa, jo Sunda
Agamo
Islam
Kalompok etnis takaik
Lampung Pepadun (Abung, Tulang Bawang, Sungkay), Lampung Saibatin (Krui, Peminggir, Daya, Komering), Jawa, Sunda

Urang Pubian Telu Suku atau disingkek urang Pubian adolah subetnik dalam masyarakaik Lampung nan mauni Kabupaten Lampung Tengah, Lampung Selatan, Tanggamus, Kota Metro jo Kota Bandarlampung, Lampung. Sacaro adat, urang Pubian tamasuak dalam masyarakaik adat Lampung Pepadun atau Lampuang Darek. Walau baitu, urang Pubian mamakai bahaso Lampung Api, bahaso nan biaso dipakai masyarakaik adat Lampung Saibatin atau Lampuang Pasisia. Samantaro sacaro garih katurunan, urang Pubian bagarih katurunan manuruik ayah atau patrilineal cando urang Pepadun lainnyo.[2][3][4]

Adat budayo[suntiang | suntiang sumber]

Adat[suntiang | suntiang sumber]

Urang Lampung adolah etnis nan tadiri dari kalompok masyarakaik nan baragam. Sacaro adat, urang Lampung tabagi duo yaitu Lampung Saibatin (Lampung Pasisia) jo Lampung Pepadun (Lampung Darek). Lampung Saibatin tabagi dalam 5 kalompok, yaitu Peminggir Melinting Rajabasa, Peminggir Teluk, Peminggir Sekala Brak, Peminggir Semangka, jo Komering (tamasuak urang Daya jo Ranau). Sasuai namonyo, Lampung Saibatin atau Pasisia tingga di pasisia Lampung inggo ka Bengkulu jo Sumatera Selatan. Samantaro Lampung Pepadun tabagi ateh kalompok Abung Siwou Mego (urang Abung), Megou Pak Tulang Bawang (urang Tulang Bawang), Buay Lima, jo Pubian Telu Suku (urang Pubian). Sasuai namonyo, urang Lampung Pepadun atau Darek tingga di darek atau pagunuangan Lampung (utara, tangah, jo timur Lampung). Dek hal iko, daerah Lampung tanamo jo semboyan Sai Bumi Ruwa Jurai (Minangkabau: Ciek bumi duo katurunan) nan marujuak pado duo adat dalam ciek daerah.[5][6][7]

Urang Pubian tabagi manjadi tigo suku, sasuai jo namonyo Pubian Telu Suku nan aratinyo "Pubian Tigo Suku". Katigo suku tasabuik antaro lain Buay Manyarakat (mauni Gedongtataan, Pagelaran, jo Kedaton Tanjungkarang), Buay Tamba Pupus (mauni Gedongtataan jo Pagelaran), sarato Buay Buku Jati (mauni kecamatan Natar).[5]

Adat Pepadun, adat nan dipakai urang Pubian, barasa dari kato pepadun nan aratinyo kurisi kayu nan dijadian singgasano untuak mamimpin. Singgasano ko panando kapamimpinan rajo-rajo Paksi Pak Skala Brak (karajaan Lampung mulo-mulo). Mukasuik lain dari kato pepadun adolah mamadukan sadoalah pandapaik pamimpin adat untuak manjadi putusan jo patimbangan rajo.[8]

Garih katurunan urang Pubian maanuik garih katurunan manuruik laki-laki atau patrinilineal. Sistem garih katurunan ko dipakai dalam adat Pepadun. Laki-laki mampunyoi kuaso adat ateh wilayah jo dunsanak sasukunyo. Laki-laki nan punyo kuaso ko disabuik punyimbang/penyimbang. Nan punyo hak untuak manjadi punyimbang adolah anak laki-laki partamo di antaro sudaro-sudaronyo. Inyo kamawarihan kapamimpinan ayahnyo ateh dunsanak nan bakarabaik atau sakaturunan.[9]

Falsafah iduik[suntiang | suntiang sumber]

Urang Pubian, cando urang Lampung lainnyo, mampunyoi falsafah iduik nan disabuik Piil Pesenggiri (prinsip harago diri). Piil bamukasuik "raso" atau "pandirian nan musti tagak", sadangkan pesenggiri bamukasuik "mautamokan harago diri". Falsafah Piil Pesenggiri dapek dikatokan subagai falsafah tantang raso jo pareso dek urang Lampung. Falsafah ko tadiri ateh ampek tunggak, di antaronyo Bejuluk Beadek, Nemui Nyimah, Nengah Nyappur, jo Sakai Sambayan. Bejuluk Beadek (Minangkabau: banamo bagala) mampunyoi arati baso urang Lampung musti mangarati jo namo baiak jo gala urang. Nemui Nyimah (Minangkabau: tangan tabukak) aratinyo suko manarimo jo mambari dalam kaadaan apopun, baiak suko jo duko. Nengah Nyappur (Minangkabau: iduik bamasyarakaik) aratinyo musti pandai bamasyarakaik sarato bamufakaik katiko ado masalah. Sakai Sambayan (Minangkabau: gotong royong) aratinyo suko manolong jo bagotong royong dalan hubuangan badunsanak/bakarabaik sarato katatanggaan.[10][11]

Panikahan[suntiang | suntiang sumber]

Urang Pubian sajak daulunyo maanuik sistem panikahan sacaro endogami, panikahan nan dilakukan ka urang nan samo badunsanak atau etnik nan samo. Panikahan cando ko masih acok dilakukan di kalangan Lampung Pepadun. Untuak maatasi hal ko, diadokan tradisi Ngankon atau Pengangkonan. Tradisi Ngangkon marupokan tradisi maangkek anak dari lua suku manjadi bagian dari urang Lampung Pepadun inggo diakui manjadi urang Lampung Pepadun sacaro adat. Sapinteh adaik ko satujuan jo adat Malakok di Minangkabau. Tradisi ko daulu jarang dijalankan dek biasonyo panikahan balansuang di antaro sasamo urang Lampung. Namun, dek kini alah banyak urang pandatang mangko tradisi ko samakin acok dilakukan.[12][13][14]

Pakaian adat[suntiang | suntiang sumber]

Siger[suntiang | suntiang sumber]

Tugu Siger nan maniru siger pepadun. Siger alah manjadi simbol urang Lampung.

Siger atau sigokh adolah tutuik kapalo padusi Lampung nan tabuek dari logam nan dipakai sabagai tando aguang, basa, jo horomaik pado surang padusi. Siger biaso dipakai pado wakatu manari cangget, melinting, atau katiko alek-alek adat. Siger nan pakai urang Pubian adolah siger pepadun nan bantuaknyo samo disadoalah subetnik Lampung Pepadun.[8]

Siger pepadun mampunyoi ciri khas nan membedakannyo dari siger saibatin. Siger pepadun mampunyoi bantuak nan labiah panjang pado siger saibatin sarato salayang bantuaknyo cando rumah gadang Minangkabau dek lakuak-lakuaknyo. Siger pepadun barono kuniang ameh nan tasusun dari siger utamo, anak siger, jo hiasan kalopak bungo baringin.[8]

Padusi Lampung sisuak nan mamakai siger pepadun langkok

Siger utamo atau siger gadang talatak pado tingkatan bawah dari susunan siger pepadun nan mampunyoi sambilal lakuak (cando gonjong rumah gadang). Lakuak nan sambilan ko malambangkan subetnik Lampung Pepadun yaitu urang Abung Siwo Megou nan mampunyoi sambilan marga. Pandapaik lain mangatokan baso sambilan lakuak tasabuik malambangkan sambilan batang aia (Lampung: way) nan maalia di Lampung nan manjadi tampek bagantuang iduik urang Lampung Pepadun.[8]

Hiasan kalopak bungo baringin tasusun di ateh siger utamo nan bajumlah ampek, duo di sisi kida jo duo di sisi suok. Ampek hiasan kalopak bungo baringin malambangkan subetnik Lampung Pepadun yaitu urang Megow Pak Tulang Bawang. Urang Tulang Bawang tadiri dari ampek katurunan atau puyang. Makna lain dari baringin tasabuik adolah simbol pasatuan di kalangan Lampung Pepadun.[8]

Siger nan alah tasusun basamo anak siger ka tampak baso siger mampunyoi limo tingkek. Limo tingkek ko malambangkan subetnik Lampung Pepadun lainnyo yaitu urang Sungkay Way Kanan Buay Lima. Urang Sungkay nan tingga di Way Kanan jo sakitarnyo tadiri ateh limo marga atau buay. Samantaro anak siger atau Seraja Bulan, nan babantuak mahkota ketek basusun tigo cando tanduak kabau (panyusun tingkek siger katigo, kaampek, jo kalimo), malambangkan urang Pubian Telu Suku ko surang. Dilambangkan cando ko dek Pubian tadiri ateh tigo suku.[8]

Sacaro umum, siger pepadun malambangkan sadoalah subetnik Pepadun. Hal iko malambangkan pasatuan kaampek suku sarato raso sanasik sapanangguangan.[8]

Bahaso[suntiang | suntiang sumber]

Urang Pubian sahari-hari mangecek jo bahaso Lampung dialek Pubian atau disabuik juo jo bahaso Lampung Pubian. Dialek Pubian masih tagolong bahaso Lampung Api, nan biaso dipakai dek urang Pasisia, dicirikan jo panggunoan huruf "a" di akhia kato sainggo disabuik pulo jo "dialek a". Walau baitu dialek Pubian masih ado kamiripan jo dialek Abung nan samo-samo urang Lampung Pepadun. Sasuai wilayah seba urang Pubian, dialek Pubian banyak dipakai di Lampung Tangah jo Lampung Selatan.[4][15][16]

Pabandiangan babarapo kato dalam dialek-dialek Lampung[17]
No Minangkabau Lampung Api Lampung Nyo
Pubian Krui Abung Tulang Bawang
1 awan awan hiruk aban awan
2 api apui apui apui apui
3 urek/aka bakak bakak wakak wakak
4 aia wai wai wai wai
5 a/apo api api agounyou/nyou apou
6 bulakang tundung tundun belakang belakang
7 kecek cawa cawa cawo cawou
8 baniah mulan mulan bibit bibit
9 bintang bittang bintang bittang bittang
10 baranang langui langui nangoi nangui
11 baa/bak mano ulah api reppa nyoupou nyoucarou
12 duduak mejong mejong mejeng mejong
13 abu abu hambua abou abeu
14 jalan/labuah lapah lapah jalan rang layou
15 cium/hidu hambau imbau nyium cium
16 kami ram ram ikam ikam
17 mato mata mata mato mato
18 putiah handak handak andak andak
19 ambo/awak sikam nyak nyak nyak
20 indak mawat mawat mak mak

Dialek Pubian dek urang Pubian labiah acok dipakai ka sasamo urang Pubian sarato dalam acara-acara baralek atau adat. Sabagian urang Pubian pandai pulo mangecek jo bahaso pandatang sarupo bahaso Jawa atau Sunda, atau paliang indak mangecek jo bahaso Indonesia. Dialek Pubian ko surang alun lai dapek dipahami dek urang pandatang.[15][4]

Agamo[suntiang | suntiang sumber]

Urang Pubian daulunyo panganuik animisme jo Hindu. Baru pado abaik ka-15 agamo Islam masuak sainggo rami urang Pubian maanuik agamo Islam.[4]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. [1] Joshua Project
  2. Kaya, Indonesia. "Masyarakat Adat Lampung Pepadun : Tradisi - Situs Budaya Indonesia". IndonesiaKaya (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-02-16. 
  3. Ediyansyah, Rodi (2019-03-17). "Uniknya Suku Lampung, Saibatin dan Pepadun serta 'sub-suku' Didalamnya". Lampung.co (dalam bahasa Indonesia). Diakses tanggal 2020-02-16. 
  4. a b c d Project, Joshua. "Lampung Pubian in Indonesia". joshuaproject.net (dalam bahasa Inggris). Diakses tanggal 2020-02-16. 
  5. a b Hidayah, Dr Zulyani (2015) (dalam bahaso id). Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia. Yayasan Pustaka Obor Indonesia. ISBN 978-979-461-929-2. https://books.google.co.id/books?id=w_FCDAAAQBAJ&pg=PA205&lpg=PA205&dq=Suku+Pubian&source=bl&ots=yRB9HxxTbQ&sig=ACfU3U3nykl9-mydEQ-zL-xVq26Ols0-Jw&hl=id&sa=X&ved=2ahUKEwin2OmJq9bnAhVOH7cAHadMCwY4HhDoATAGegQICRAB#v=onepage&q=Suku%20Pubian&f=false. 
  6. lintangbanun. "Lampung, Sai Bumi Ruwa Jurai | Direktorat Jendral Kebudayaan" (dalam bahasa Indonesia). Diarsipkan dari versi asli tanggal 2023-06-09. Diakses tanggal 2020-02-17. 
  7. Irham, M. A. (2013). Lembaga Perwatin Dan Kepunyimbangan Dalam Masyarakat Adat Lampung: Analisis Antropologis. Analisis: Jurnal Studi Keislaman, 13(1), 155-172.
  8. a b c d e f g Ciciria, D. (2015). Siger Sebagai Wujud Seni Budaya Pada Masyarakat Multietnik di Provinsi Lampung. Panggung, 25(2).
  9. Yanti, G., Hasyim, A., & Nurmalisa, Y. (2014). Faktor-faktor yang Mempengaruhi Pelaksanaan Pengangkonan dalam Adat Perkawinan Lampung Pepadun Archived 2020-02-24 di Wayback Machine.. Jurnal Kultur Demokrasi, 2(2).
  10. Bulan, I., & Juantara, B. (2019). PELINDUNGAN BAHASA LAMPUNG DALAM PERUBAHAN BUDAYA DI PROVINSI LAMPUNG Archived 2020-02-24 di Wayback Machine.. PROSIDING SEFILA, 169-176.
  11. Andayani, D., Sinaga, T., & Hilal, I. (2017). Perkawinan Adat Pepadun di Tiyuh Gunungterang dan Implikasinya dalam Pembelajaran Bahasa Lampung Archived 2020-02-24 di Wayback Machine.. JURNAL TIYUH LAMPUNG, 1(2).
  12. Yanti, G., Hasyim, A., & Nurmalisa, Y. (2014). Faktor-faktor yang Mempengaruhi Pelaksanaan Pengangkonan dalam Adat Perkawinan Lampung Pepadun Archived 2020-02-24 di Wayback Machine.. Jurnal Kultur Demokrasi, 2(2).
  13. Martiara, R (2014) Cangget : Identitas Kultural Lampung Sebagai Bagian Dari Keragaman Budaya Indonesia. BP ISI Yogyakarta, Yogyakarta. ISBN 978-979-8242-67-0
  14. Zaini, I. P. R., Yanzi, H., & Nurmalisa, Y. (2018). Peranan Tokoh Adat Terhadap Pelestarian Adat Pengangkonan Pada Masyarakat Lampung Pepadun Archived 2020-02-24 di Wayback Machine.. Jurnal Kultur Demokrasi, 5(11).
  15. a b Agus Sri Danardana, Agus Sri Danardana (2008) (dalam bahaso en). Pemetaan dialektal bahasa lampung. Kantor Bahasa Provinsi Lampung. ISBN 978-979-685-973-3. http://repositori.kemdikbud.go.id/3345/. 
  16. Sunarti, I., Riadi, B., & Putrawan, G. E. (2019). Terms of address in the Pubian dialect of Lampung (Indonesia). Kervan. International Journal of Afro-Asiatic Studies, 23(2).
  17. Aliana, Z. A. (1986). Ragam dan dialek bahasa Lampung. Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.