Lompat ke isi

Lubang Caciang

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Ilustrasi lubang caciang

Lubang caciang, atau lubang kurek (bahaso Inggirih: wormhole) pado dasarnyo adolah sabuah lorong nan didugo ado di dalam lubang itam, nan sampai kini masih tingga teori matematika jo alun parnah tadapek amati karano suliknyo manaliti isi lubang tasabuik. Sarupo dijelaskan pado sabuah teori nan manyatokannyo, lubang caciang mungkin mambuek urang nan malaluinyo dapek malinteh ka alam samasta atau wakatu nan babedo jo lubang putiah sabagai jalan kaluanyo.‎

Lubang caciang tasabuik dikenal juo jo jambatan Einstein-Rosen, nan marupokan jalan pintas di alam samasta, di mano duo tampek nan jauah dapek ditransportasi sacaro langsuang malalui samacam tarowongan nan khayali.

Panjalehan sadarhano dari lubang caciang iko sabagaimano dapek dibayangan dalam pamukoan ruang duo dimansi (2D) tu sajadi barikut: dalam kasuih iko, lubang caciang dapek dilukiaskan ka pamukoan 2D sajadi tabuang nan manghubuangan bagian-bagian balainan dari pamukoannyo.

Muluik lubang caciang sarupo jo lubang-lubang di ujuang tabuang dalam bidang 2D. Kabaradoan lubang caciang nan sabananyo sarupo jo iko, tapi maliputi dimansi spasial nan labiah tinggi, nan dapek diwakili sacaro matematika walaupun susah untuak dilukiaskan. Sajadi contoh, aliah-aliah lubang nan babantuak lingkaran pado bidang 2D, muluik lubang caciang tu sabanarnyo dapek babantuak gulia dalam ruang 3D.

Para peneliti indak punyo tapek bukti untuak mancaliak lubang caciang tasabuik, tapi pasamoan teori relativitas umum punyo panyalesaian nan tepek untuak kaadaan lubang-lubang iko. Karano dasarnyo kuek di itiak, istilah lubang iko acok dipakai sabagai metafora lapangan dalam fisika kuantuam untuak manjalehan ilmu barek tasabuik.

Jinih partamo dari solusi masalah lubang adolah lubang Schwarzschild, nan barasa dari gambaran lubang itam abadi, tapi tarnyata jenis lubang iko akan luluah sangaik capek untuak apapun untuak malintasi dari satu ujuang ka ujuang nan lainnyo. Lubang nan sacaro nyata dapek dilintasi dalam duo arah, nan dikenal sabagai lubang parjalanan atau malalui inyo, hanyo akan mumkin jiko materi eksotis dengan kepadatan energi negatif dapek digunoan untuak manstabilkan inyo.

Dalam efek Casimir, tampaknyo teori lapangan kuantuam mangko polah nan mambuko paluang ka tingkatan energi dapek sacaro arbitrer negatiaf dibandiangkan dengan energi listriak biaso. Sudah dipatahuek sacaro teori kalau kakuatan iko biso indak bana-bana ado di suatu titiak tatentu. Tapek fisikawan sarupo Stephen Hawking, Kip Thorne, jo dunsanak lian, manyatokan paristiwa iko mambukakan jaleh untuak manjago lubang musafiar nan tasabuik.

Sampai kini, indak ado caro alami nan mangubak bundo lubang caciang tu jadi ado sacaro alamiah di kerangka teori relativitas umum. Satu-satunyo hipotesih, busa kuantuam, mampraksai lubang-lubang ciliak mangan muncul dan hilang sacaro mandiri di dalam skala Planck, dan versi stabial dari lubang sapati itu alah diusulkan sabagai calon materi itam.

Juo alah diusulkan sabagai barikuak: jiko lubang caciang nan distabilkan, tarbuka dek tapeh langik nan tarik-manyarik alah ado sajak muncul pado wakatu Big Bang, inyo dapek alah ditiupkan ka ukuran makroskopik dek inflasi kosmiak.