Gunuang

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
Pagunuangan Himalaya jo Gunuang Everest.

Gunuang marupoan bantuak muko bumi nan tabudua di ateh wilayah sakaliliangnyo nan biasonyo mambantuak puncak. Pagunuangan adolah barisan gunuang. Gunuang biasonyo labiah tinggi jo curam daripado bukik, tapi ado kasamoan nan panggunoannyo acok tagantuang pado adaik satampek daerah. Gunuang jo Pagunuangan tabantuak disababkan pagarikan karak bumi atau tektonis jo vulkanis. Babarapo otoritas mandefinisikan gunuang jo puncak nan labiah dari gadangan tatantu; misalnyo, Encyclopædia Britannica butuah katinggian 2000 kaki (610 m) supayo dapek didefinisikan sabagai gunung.

Katinggian pado pagunuangan mambuek iklim nan labiah dingin pado dataran nan labiah randah. Iklim nan labiah dingin ko badampak sacaro laweh pado ekosistem pagunuangan. Katinggian nan balainan mambuek jinih hewan jo tumbuahan nan balainan pulo.

Gunuang maliputi 54% kawasan Asia, 36% Amerika utara, 25% Eropa, 22% Amerika Selatan, 17% Australia jo 3% Afrika. Sacaro kasaluruahan, 24% dari daratan di Bumi tadiri dari pagunuangan. Salain itu, 1 dari 10 urang di dunia tingga di kawasan pagunuangan. Sado sungai utamo di dunia bamulo dari gunuang, jo labiah saparuah manusia bagantuang kapado gunuang untuak aia [1][2].

Puncak tatinggi di bumi adolah puncak Gunuang Everest di Pagunuangan Himalaya, Asia, satinggi 8.848 m (29.029 kaki) di ateh pamukoan lauik. Sadangkan puncak tatinggi di Tata Surya nan alah dikatahui adolah Gunuang Olympus di Mars satinggi 21.171 m (69.459 kaki).

Definisi[suntiang | suntiang sumber]

Sabananyo indak ado definisi umum untuak gunuang. Katinggian, volume, relief, kacuraman, jarak, jo kontinuitas dapek dijadikan kriteria dalam mandefinisikan gunuang. Manuruik KBBI, definisi gunuang adolah "Bukit yg sangat besar dan tinggi (biasanya tingginya lebih dari 600 m)" (Bukik nan sabana gadang jo tinggi (biasonyo labiah dari 600 m))[3] Gunuang tatinggi di Indonesia adolah Puncak Jayawijaya nan ado di Papua.

Tinggi gunuang pado umumnyo diukua dari ateh pamukoan lauik, itulah nan manjadikan Gunuang Everest 8.848 meter (29.028 kaki) tatingi di dunia. Bilo katinggian gunuang diambiak dari kaki gunuang hinggo ka puncak, mako Mauna Kea di Hawaii nan tagak 10.203 meter (33.476 kaki) dari dasa lautan Pasifik manjadi nan tatinggi di dunia. Caro maukua katigo adolah dari pusek bumi hinggo ka puncak, manjadikan Gunuang Chimborazo di Pagunuangan Andes sabagai nan tatinggi.[4]

Karakteristik[suntiang | suntiang sumber]

Geologi[suntiang | suntiang sumber]

Gunuang dalam bahaso daerah[suntiang | suntiang sumber]

Tadapek banyak bana panyabuikan untuak "gunuang" dalam bahaso daerah di Indonesia. Babarapo di antaronyo adolah

  • Gunong, glee (Aceh)
  • Deleng (Karo)
  • Dolok (Batak)
  • Bukit (Melayu, baarti gunuang kaciak)
  • Pasir (Sunda)
  • Igir, wagir, wukir, meru (Jawa)
  • Bulu (Bugis)
  • Keli (Flores)
  • Nga (Papua padalaman)
  • Olet (Sumbawa)

Galeri[suntiang | suntiang sumber]

Catatan[suntiang | suntiang sumber]

Referensi[suntiang | suntiang sumber]

  1. "International Year of Freshwater 2003". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2006-10-07. Diakses tanggal 2006-12-07. 
  2. "The Mountain Institute". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2006-07-09. Diakses tanggal 2006-12-07. 
  3. "Definisi menurut KBBI". Diarsipkan dari versi asli tanggal 2009-08-05. Diakses tanggal 2013-04-10. 
  4. Height of the Tallest Mountain on Earth.

Caliak pulo[suntiang | suntiang sumber]

Pautan lua[suntiang | suntiang sumber]

  • Media tantang Gunuang di Wikimedia Commons