Rumpun bahaso Malayu

Wikipedia Minangkabau - Lubuak aka tapian ilimu
(Dialiahkan dari Bahaso-bahaso Melayu)
Rumpun Bahaso Malayu
Rumpun bahaso Melayu
Kalompok bahaso Malayu
Bahaso-bahaso Malayu
Ditutuakan diNusantara, Asia Tenggara
Jumalah panutua(indak ditaui)
Rumpun bahaso
Kode-kode bahaso
ISO 639-1ms
ISO 639-2may (B)
msa (T)
ISO 639-3msainclusive code
Individual codes:
mfb – Bangka
bjn – Banjar
pse – Malayu Tangah
bve – Berau
bvu – Bukit
kxd – Brunei
liw – Col
dup – Duano/Urang Kuala
hji – Haji
ind – Indonesia
jak – Jakun
jax – Jambi
vkk – Kaur
meo – Kedah
kvr – Kurinci
mqg – Kutai Kota Bangun
kvb – Kubu
lce – Loncong
lcf – Lubu
zsm – Malaysia
min – Minangkabau
mui – Palembang (Musi)
orn – Orang Kanaq
ors – Orang Seletar
mfa – Kelantan-Pattani
pel – Pekal
tmw – Temuan
vkt – Kutai Tenggarong
zmi – Negeri Sembilan
zlm – Malayu

Rumpun bahaso Malayu adolah kalompok bahaso nan sarumpun atau sarupo nan ditutua dek urang-urang dari rumpun Malayu nan taseba di Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapura, Thailand Selatan, jo bahkan selatan Filipina. Sacaro tradisional, rumpun bahaso Malayu ko tabagi manjadi Malayu, Para-Malayu, jo Malayu Asali (padalaman), tapi pambagian ko labiah ka pambagian geografi jo etnis, bukan manuruik pambagian linguistik sacaro khusus. Bahaso-bahaso dalam rumpun Malayu saliang murah dimangarati, walau jo ragam bahaso nan khas pado tiok-tiok bahaso jo dialeknyo.

Para-Malayu tadiri dari bahaso-bahaso nan ado atau asanyo dari Sumatera. Di antaranyo yaitu: Minangkabau, Malayu Tangah (Pasemah), Pekal, Musi (Palembang), Negeri Sembilan (Malaysia), jo Duano.[1]

Malayu asali (aborigin/padalaman) marupokan bahaso-bahaso Melayu nan ditutua dek Urang Asali (Proto-Malayu) di Samananjuang Malaya. Di antaro rumpun ko ado Jakun, Urang Kanaq, Urang Seletar, jo Temuan.

Bahaso-bahaso nan di lua kaduo pambagian di ateh marupokan bahaso nan saliang takaik dek ekspansi Malayu ka sadoalah wilayah kapulauan. Nan tamasuak di antaronyo bahaso Malayu (tamasuak bahaso Malaysia jo Indonesia), Malayu Kedah, Malayu Brunei, Malayu Berau, Malayu Jambi, Malayu Kutai, Loncong, Malayu Pattani, Menterap, jo Banjar.

Ado pulo bahaso-bahaso nan tamasuak bahaso Malayu Kreol, di antaronyo Betawi, Melayu Cocos, Melayu Manado, jo Malayu Sabah, nan kurang labiah babeda jo Malayu standar (Melaka atau Riau-Johor).

Pamakaian[suntiang | suntiang sumber]

Sajauah ma bahaso Malayu jo bahaso-bahaso rumpun Malayu dipakai di sabuah nagara bagantuang pado sijarah jo ruang lingkup budayo satampek. Bahaso Malayu alah manjadi bahaso kabangsaan di Malaysia manuruik Pasal 152 Konstitusi Malaysia, dan manjadi satu-satunyo bahaso rasmi di Malaysia Barat pado 1968, jo di Malaysia Timur sacaro bajanjang sajak 1974. Bahaso Inggirih masih lanjuik dipakai sacaro laweh dalam bidang profesional jo komersil sarato mahkamah pangadilan. Bahaso-bahaso minoritas lain masih umum juo dipakai. Kondisi nan samo buliah tasuo di Brunei.

Di Singapura, bahaso Malayu dalam sijarahnyo manjadi lingua franca di antaro urang-urang nan babeda asa kabangsaannyo. Walaupun bahaso Inggirih lah maambiak paran itu, bahaso Malayu masih mandapek status sabagai bahaso nasional sarato dalam lagu kabangsaannyo, Majulah Singapura, sadoalahnyo dalam bahaso Malayu. Sabagai tambahan, parintah komando militer, polisi, jo patahanan sipil hanyo buliah dalam bahaso Malayu.

Banyak panduduak di limo provinsi Thailand—daerah nan, sabgaian gadangnyo, bagian dari karajaan Malayu saisuak nan banamo Pattani—mangecek dalam dialek Malayu nan disabuik Yawi (jan dibinguangan jo Jawi), nan sarupo jo Malayu Kelantan, tapi bahaso tasabik indak punyo status rasmi atau pangakuan.

Dek bakontak sabalunnyo jo Filipina, kato-kato Malayu—sarupo dalam hari (simpati), luwalhati (kaaguangan), tangah hari (tangah hati), sedap (lamak) -- alah baevolusi sarato tarintegrasi jo bahaso Tagalog sarato bahaso-bahaso FIlipina lainnyo.

Sacaro nyato, bahaso Indonesia alah barasil manjadi lingua franca dek pulau-pulau jo etnis-etnis nan tapisah, dek karano manjadi pangganti bahaso panduduakan (kolonial), bahaso Ulando, lah indak lai digunokan sacaro umum. (Di Timor Timur, nan panah manjadi provinsi Indonesia antaro 1976 inggo 1999, Indonesia sacaro laweh ditarimo jo dipakai nan diatua dalam Konstitusi.

Salain bahaso Indonesia, nan bakambang dari dialek Malaka (Malayu Riau-Johor), ado banyak dialek Malayu nan ditutuaan di Indonesia, tabagi dalam kalompok barat jo timur. Ragam Malayu barat pado umumnyo ado di Sumatera jo Klaimantan, nan dibagi pulo manjadi Malayu Sumatera jo Malayu Kalimantan, di antaro nan dipakai sacaro laweh dari Malayu Sumatera yoitu Malayu Riau, Langkat, Palembang, jo Jambi. Minangkabau, Kurinci, jo Bengkulu dipicayoi sabagai turunan dari Malayu Sumatera. Samantaro itu, dialek Jakarta (disabuik juo Betawi) juo tamasuak bagian dari kalompok Malayu barat.

Dialek-dialek timur dipakai di bagian paliang timur Kapulauan Indonesia dan tamasuak: dialek Manado (di Sulawesi Utara) jo Maluku, Maluku Utara jo Papua.

Pabedaan-pabedaan antaro kaduo kalompok ko cukuik mudah dicaliak. Sabagai contoh, kato "kita" nan aratinyo "kito" di barat, dapek manjadi "ambo" di Manado, samantaro "torang" di Manado jo "katong" di Ambon (asalinyo singkatan dari Malayu 'kita orang' (aratinyo kito urang). Pabedaan lainnyo yoitu indak adonyo kato ganti kapunyoan (suffiks) pado dialek timur, Manado mamakai "pe" jo Ambon "pu" (dari kato "punya") untuak manandoi kapunyoan. Jadi, kalau di Malayu barat ado 'namaku' jo 'rumah kita' tapi kalau di Manado manjadi 'kita pe nama' jo ' torang pe rumah' sarati 'beta pu nama', 'katong pu rumah' dalam dialek Ambon.

Palafalan buliah baragam di dialek barat, tarutamo kato nan diakhiri jo huruf a. Sabagai contoh, palafalan 'kita' di Malaysia manjadi /kitə/, Kelantan jo Selatan sabagai /kitɔ/, Riau manjadi /kita/, Palembang as /kito/, Betawi jo Perak as /kitɛ/.

Batavia dan dialek timur takadang dimasuakan sabagai Malayu kreol, karano panutua nan indak etnis Malayu.

Pabandiangan bahaso-bahaso Malayu[suntiang | suntiang sumber]

Indonesia = Kamu hendak pergi ka mano jo sepeda itu? Bisakah saya ikut?

Bahaso Kalimaik Digunokan di
Jinih bahaso Malayu
Bahaso Malayu (informal) Ko nak pegi mane ngan basikal tu?

Bole aku ikut?

Malaysia
Bahaso Malayu (formal) Ke mano kamu mahu/hendak pergi jo basikal itu?

Bolehkah saya ikut?

Malaysia
Bahaso Malayu (formal) Ke mano Engkau hendak pergi jo kareta angin itu?

Bolehkah saya ikut?

Riau dan Riau Kapulauan
Bahaso Indonesia (amaik formal) Anda/Engkau akan menaiki sepeda itu ka mana?

Bolehkah saya ikut?

sadoalah wilayah Indonesia
Bahaso Indonesia (semiformal) Kamu nio naik sepeda itu ka mana?

Boleh saya ikut?

sadoalah wilayah Indonesia
Betawi (dialek) Lu nio naik sepeda itu ka mana?

Boleh ikuik nggak?

Jakarta
Bahaso Malayu Singapura Ke mano awak hendak pergi jo basikal itu?

Boleh saya ikut?

Singapore
Johor/Selangor (dialek) Kau nak pergi ka mane jo basikal itu?

Boleh saye ikut?

Malaysia bagian selatan
Bahaso Malayu Bengkulu (dialek) Kawu endak pai ka mano kek sepedo tu?

Boleh aku ikuik idak?

Bengkulu
Bahaso Melayu Jambi (dialek) Kau nak pergi ka mano naek sepedo tu?

Aku biso ikuik dak?

Jambi
Bahaso Palembang (dialek) Kau nak pergi ka mano naek sepedo tu?

Aku pacak melok dak?

Sumatera Selatan
Bahaso Bangka (dialek) Ka nek pergi ka mane naek ketangin tu?

Ku buliah ngikut dak?

Bangka
Bahaso Belitung (dialek) Ikam nak pergi ka mane naek ketangin tu?

Aku bisak ngikut ndak?

Belitung
Bahaso Banjar Ikam handak tulak ka mano basapida tu?

Bulih kada' aku umpat?

Kalimantan Selatan
Bahaso Malayu Kedah (dialek) Hang nak pi mano naik gerek tu?

Aku ikuik buleh dak?

Malaysia bagian utara jo Thailand Selatan bagian barat
Bahaso Baling (dialek) Mu nok gi mano naik gerek tu?

Ku nak ikuik buleh dak?

Kedah (Baling, Sik dan Padang Terap), Yala, Pattani, Satun
Bahaso Malayu Terengganu (dialek) Mung nok gi mane naik basika tu?

Buleh dok nok ikuk?

Terengganu (Malaysia)
Bahaso Malayu Kelantan (dialek) Demo nok gi mano naik gerek/basika/sika tuh?

Buleh kawe ikuk?

Kelantan (Malaysia), Thailand Selatan bagian timur
Bahaso Malayu Perak (dialek) Mike nak ka mane naik sika tu?

Teman nak ngekor buleh?

Perak (Malaysia)
Bahaso Malayu Penang (dialek) Hang nak pi mano naik basikal tu?

Aku ikuik buliah tak?

Pulau Pinang dan Perak utara (Malaysia)
Bahaso Malayu Brunei Kamana kau babasikal ah?

Bulih ku ikut?

Brunei Darussalam
Bahaso Malayu Serawak Ke sine kitak maok make basikal?

Boleh sik kamik ngekot?

Serawak (Malaysia)
Bahaso Melayu Sabah Mana ko mo pigi samo itu beskal?

Buli sia ikuik ka?

Sabah dan Labuan (Malaysia)
Bahaso Malayu Pontianak (dialek) Mane kitak nak pergi naik sepeda tu?

Kamek bulih ikuik tadak?

Kalimantan Barat
Bahaso Malayu Makassar (dialek) Mau ko/ki' bawa' kemana itu sepeda kah?

Bisa Jeka' Ikut?

Sulawesi Selatan dan Barat
Bahaso Melayu Larantuka Flores
Bahaso Melayu Kutai
Bahaso Malayu Manado Mo ka mano ngana deng tu speda ? Sulawesi Utara dan Gorontalo
Bahasa-bahasa Para-Melayu
Bahaso Minangkabau Kau ka pai kama jo kareta angin tu?

Bulih ndak den ikuik?

Kawasan Minangkabau (daratan Sumatera Barat, saparuah daratan Riau, bagian utara Bengkulu, bagian barat Jambi, pantai barat Sumatera Utara, barat daya Aceh, dan Negeri Sembilan di Malaysia)
Bahaso Malayu Negeri Sembilan Ekau nak poie mano naik basikal tu?

Boleh den ikut?

Nagari Sembilan (Malaysia)
Dialek Rawo Kao nak poie mano nek basika to?

Buleh ikoiyt ko indo?

Gopeng (Malaysia)

Pabandiangan kato-per-kato

Bahasa/dialek Ke Mana Kamu Mau Pergi Dengan Sepeda Itu Boleh -kah (atau tidak) Saya Ikut ekstra
Bahaso Malayu (formal) ke mana kamu mahu pergi dengan basikal itu boleh kah saya ikut --
Bahaso Malayu (informal) dihilangkan mane ko nak pegi ngan basikal tu boleh dihilangkan aku ikut --
Bahaso Indonesia (formal) ke mana kamu mau pergi dengan sepeda itu bisa -kah saya ikut --
Indonesia (informal) ke mana lu mau dihilangkan ~baganti jo 'naik'~ sepeda tu boleh nggak dihilangkan ikut 1:naik
Bahaso Malayu Singapura ke mana awak hendak pergi dengan basikal itu boleh dihilangkan saya ikut --
Johor/Kuala Lumpur (dialek) ke mane kau nak pergi dengan basikal itu boleh dihilangkan saye ikut --
Bahaso Bengkulu (dialek) ke mano kawu endak pai kek sepedo tu boleh idak aku ikut --
Bahaso Malayu Jambi (dialek) ke mano kau nak pergi ~baganti jo 'naek'~ sepedo tu biso dak aku ikut 1:naek
Bahaso Palembang (dialek) ke mano kau nak pergi ~baganti jo 'naek'~ sepedo tu pacak dak aku melok 1:naek
Bahaso Bangka (dialek) ke mane ka nek pergi ~baganti jo 'naek'~ ketangin tu boleh dak ku ngikut 1:naek
Belitung (dialek) ke mane ikam nak pergi ~baganti jo 'naek'~ ketangin tu bisak ndak aku ngikut 1:naek
Bahaso Banjar ka- -mana ikam/kau' handak tulak ba- sapeda tu bulih kada' aku umpat -
Bahaso Malayu Kedah (dialek) dihilangkan mana hang nak pi ~baganti jo 'naik'~ gerek tu buleh dak aku ikut 1:naik
Bahaso Malayu Baling (dialek) dihilangkan mano mu / dema nok gi ~baganti jo 'naik'~ gerek tuh buleh dok ku / ambe ikut 1:naik
Bahaso Malayu Terengganu (dialek) dihilangkan mane mung nok gi ~baganti jo 'naik'~ basikal dihilangkan buleh dihilangkan dihilangkan ikut 1:naik
Bahaso Malayu Kelantan (dialek) dihilangkan mano demo nok gi ~baganti jo 'naik'~ basika tuh buleh dihilangkan kawe turuk 1:naik
Bahaso Malayu Perak (dialek) ke mane mike nak dihilangkan ~baganti jo 'naik'~ sika tu buleh dihilangkan teman ngekor 1:naik
Bahaso Malayu Penang (dialek) dihilangkan mana hang nak pi ~baganti jo 'naik'~ basikal tu boleh tak aku ikut 1:naik
Bahaso Melayu Brunei ka- -mana kau dihilangkan dihilangkan ba- -basikal dihilangkan bulih dihilangkan ku ikut 2:ah
Bahaso Melayu Sarawak ke sine kitak maok dihilangkan make basikal dihilangkan boleh sik kamik ngekot --
Bahaso Melayu Sabah dihilangkan mana ko mo pigi sama beskal itu buli ka sia ikut --
Bahaso Malayu Pontianak (dialek) dihilangkan mane kitak nak pergi ~baganti jo 'naik'~ sepeda tu bulih tadak kamek ikut 1:naik
Bahaso Minangkabau ka- -ma kau nio pai jo kareta angin tu buliah ndak den ikuik --
Bahaso Negeri Sembilan dihilangkan mano ekau nak poie ~baganti jo 'naik'~ basikal tu boleh dihilangkan den ikut 1:naik
Dialek Rawo (Rawa) dihilangkan mano kao nak poie ~baganti jo 'nek'~ basika to buleh ko indo dihilangkan ikoiyt 1:nek
Manado (dialek) ka mana ngana mo pigi deng speda itu boleh ndak kita iko

ISO 639[suntiang | suntiang sumber]

Dalam ISO 639-1 rumpun bahaso ko masuak jo kode 'ms', sadangkan ISO 639-2 dalam duo kode: 'may'/'msa'. Samantaro dalam ISO 639-3, 'msa' didefinisikan sabagai "bahaso makro".

Kode Namo Panggunoan
btj Bahasa Melayu Bacan
mfb Bahaso Bangka
bjn Bahaso Banjar
bve Bahaso Malayu Berau
kxd Bahaso Malayu Brunei
bvu Bahaso Malayu Bukik
pse Bahaso Melayu Tangah
coa Bahaso Malayu Kapulauan Cocos
liw Col
dup Duano
hji Haji
ind Bahaso Indonesia Lingua franca di Indonesia, juo dipakai di Timor Leste
jak Jakun
jax Bahaso Malayu Jambi
vkk Bahaso Kaur
- Bahaso Malayu Kelantan Malaysia - Kelantan
meo Bahaso Melayu Kedah
kvr Bahaso Kurinci
mqg Melayu Kutai Kota Bangun
kvb Bahaso Kubu
lce Bahaso Loncong
lcf Bahaso Lubu
mly Bahaso Melayu Kode ko lah dibarantian pamakaiannyo pado 2008-02-18, dibagi manjadi: Bahaso Malayu Standar [zsm], Haji [hji], Papua [pmy] jo Bahaso Melayu (bahaso lokal) [zlm].
zlm Bahaso Malayu (bahaso lokal/satampek)
xmm Bahaso Melayu Manado Lingua franca di kawasan jazirah utara pulau Sulawesi (Sulawesi Utara, Gorontalo jo sabagian Sulawesi Tengah) sarato kapulauan Nusa Utara.
min Bahaso Minangkabau Lingua franca di kawasan pantai barat Sumatera Utara sampai Aceh
mui Bahaso Musi
zmi Bahaso Malayu Negeri Sembilan
max Bahaso Malayu Maluku Utara
orn Orang Kanaq
ors Urang Seletar
mfa Bahaso Melayu Pattani Thailand, Provinsi Pattani
pel Pekal
msi Bahaso Melayu Sabah
zsm Bahasa Melayu Standar
tmw Temuan
vkt Bahasa Melayu Kutai Tenggarong
urk Urak Lawoi'

Caliak juo[suntiang | suntiang sumber]

Rujuakan[suntiang | suntiang sumber]

  1. Ethnologue 16 also lists Col, Haji, Kaur, Kerinci, Kubu, Lubu'.